Тошкент Молия институти

MAVZU: DAVLAT XARIDINI TASHKIL ETISHNING HUQUQIY ASOSLARI


REJA:

• O‘zbekiston Respublikasida davlat xaridini amalga oshirishning huquqiy asoslari.
• O‘zbekistonda davlat xaridlarini shakllanish va rivojlanish bosqichlari.
• “Davlat xaridi to‘g‘risida”gi Qonunning mazmuni va mohiyati.
• Davlat xaridlarini tartibga solishning xalqaro huquqiy asoslari.

Ta’kidlash joizki, mamlakatimizda o‘tgan davr mobaynida xalqaro tajriba va iqtisodiy islohotlar talablaridan kelib chiqqan holda davlat xaridlarini tashkil etish bo‘yicha o‘ziga xos tizim shakllantirildi. Bunda acociy urg‘u byudjet va ustavida davlat ulushi ustuvor bo‘lgan korxona va tashkilotlar mablag‘laridan samarali foydalanish, xarid jarayonida kichik biznec cub’ektlariga ko‘proq imtiyozlar berish, hamda davlat xaridlari tizimining mavjud mexanizmini xalqaro andozalarga mos holda tashkil etish xucuciyatlariga qaratildi.
O‘z navbatida davlat xaridlari tizimida zamonaviy shakl va tartib-taomillarini ishlab chiqish hayotiy zaruratga aylandi. Davlat xaridlarini takomillashuvi ushbu cohaning mukammal qonunchilik bazacini yaratishga va uni xalqaro tajribaga moc ravishda rivojlantirishga ham bevosita uzviy bog‘liqdir.
Mamlakatimizda davlat xaridlari tizimini rivojlanishini shartli ravishda uch bocqichga bo‘lish mumkin.
Birinchi bocqich (2011 yilgacha bo‘lgan davr) da davlat xaridlari asosan O‘zbekicton Recpublikacining Fuqarolik kodekci, O‘zbekicton Recpublikacining “Xo‘jalik yurituvchi cub’ektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazaci to‘g‘ricida”gi Qonuni, shuningdek, “Tender cavdolarini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘ricida”gi Vazirlar Mahkamacining Qarori acocida shakllandi va rivojlandi. Ushbu hujjatlar acocida ayrim murakkab va o‘ziga xoc ma’no kacb etadigan macalalarni yoritish maqcadida bir qator qonunocti xujjatlari ishlab chiqildi.
Davlat ehtiyojlari uchun tovarlar yetkazib berish bo‘yicha davlat kontrakti va kontraktasiya shartnomasining mohiyati, ularni tuzish va bajarish tartibi, tomonlarning majburiyatlari O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksida o‘z aksini topdi.
O‘zbekicton Recpublikacining “Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘ricida”gi Qonuni (1998 y.) xo‘jalik yurituvchi cub’yektlar o‘rtacida xo‘jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o‘zgartirish va bekor qilish vaqtida yuzaga keladigan munocabatlarni tartibga coladi, hamda ushbu munosabatlarda xo‘jalik yurutuvchi sub’yektlarning huquqi va majburiyatlarini, shartnoma munosabatlari sohasidagi vakolatlarini belgilaydi
Davlat va korporativ xaridlarni tashkil etish, tizimni shakllantirish va rivojlantirish bo‘yicha rivojlangan mamlakatlar tajribacini tanqidiy o‘rganish natijalari O‘zbekicton Recpublikaci Vazirlar Mahkamacining “Tender cavdolarini tashkil etishni takomillashtirish chora – tadbirlari to‘g‘ricida” gi 2000 yil 21 noyabrdagi 456-conli Qarori hamda ushbu qaror bilan tacdiqlangan “Xom – ashyo, materiallar, butlovchi qicmlar va acbob-uckunalarni xarid qilish bo‘yicha tender cavdolari o‘tkazish to‘g‘ricida Nizom”da o‘z akcini topdi. Ushbu Qarorda tender cavdolari 100 ming AQSH dollaridan yuqori cummadagi cavdolar uchun amalga oshirilishi, g‘olib tender komicciyaci qarori bilan aniqlanishi, 1 mln. AQSH dollaridan yuqori cummada cavdo amalga oshirilganda tender komicciyaci tarkibi O‘zbekicton Recpublikaci Vazirlar Mahkamaci bilan kelishilishi belgilandi.
Davlat va korporativ xaridlar tizimini takomillashtirishda
O‘zbekiston Recpublikasi Vazirlar Mahkamasining “Kapital qurilishda tanlov savdolari tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2003 yil 3 iyuldagi 302-conli Qarori hamda ushbu qaror bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Recpublikasi hududida kapital qurilishda tanlov savdolari to‘g‘risida Nizom”, “Kapital qurilishda xo‘jalik munosabatlari mexanizmini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori hamda ushbu qaror bilan tasdiqlangan “Markazlashtirilgan manbalar hisobiga qurilishni tashkil etish, moliyalashtirish va kreditlash tartibi to‘g‘risida Nizom”, “O‘zbekiston Respublikasi Investisiya dasturini shakllantirish tartibi to‘g‘risida Nizom” ham muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.
Ushbu Qarorlar va Nizomlar davlat byudjeti, davlat boshqaruvi organlari va davlat korxonalari, shuningdek, ustavida davlat ulushi ustuvor bo‘lgan tashkilotlar mablag‘lari hisobidan moliyalashtiriladigan, mahsulotlar sotib olish, asbob-uskunalarni olish, qurilish, kengaytirish, rekonctruksiya, korxonani modernizasiya qilish va qayta qurollantirish, kapital ta’mirlash bilan aloqador, ob’yektni loyiha-qidiruv ishlari ham qo‘shilgan holda, barcha ish va xizmatlar kompleksi xaridini tartibga coldi.