4. Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishning ob’ektiv zarurligi va nazorat qilish shakllari Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish va nazorat qilishning asosiy maqsadi sug‘urta mahsuloti iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish hisoblanadi.
Sug‘urta nazorati davlat organing barcha faoliyati, ya’ni sug‘urtalovchilarning sug‘urta faoliyatini nazorat qilish va moliyaviy barqarorligini ta’minlashga qaratilgan.
Normativ- huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va ularning amalda qo‘llanilishi ustidan nazorat o‘rnatish kabilarni sug‘urta mahsuloti is’temolchilarining huquq va manfaatlarini davlat tomonidan himoya qilinishining choralari sifatida qabul qilishi mumkin.
Moliya vazirligining sug‘urta bulimi
Yaponiyada
Savdo va sanoat departamenti
Masalan, Buyuk Britaniyada sug‘urta ishini
maxsus sug‘urta komissariatlari nazorat qilib boradi.
AQSHda esa
Xorijiy mamlakatlar tajribasining ko‘rsatishicha, iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarning barchasida sug‘urta bozori davlatning vakolatli idoralari tomonidan tartibga solib boriladi.
Davlat, bunday nazorat ishini olib borar ekan, avvalo, mamlakatning sug‘urta sohasiga taalluqli qonunlariga hamda boshqa me’yoriy hujjatlariga asoslanadi. Sug‘urta va qayta sug‘urtalash kompaniyalari, sug‘urtaga ixtisoslashgan vositachilar davlat sug‘urta nazoratining ob’ektlari hisoblanadi.
Sug‘urta faoliyatini nazorat qilish shakllari
Maxsus vakolatli davlat organi
Soliq organlari
Majburiy sug‘urtani joriy qilish
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi sug‘urta faoliyatini tartibga soluvchi va nazorat qiluvchi maxsus vakolatli davlat organi etib belgilansin.
5. Davlat sug‘urta nazorati: uning funksiya va vazifalari. 1
bajarilishi majburiy bo‘lgan to‘lov layoqati normalarini va ularni aniqlash tartibini, alohida tavakkalchiliklar bo‘yicha sug‘urtalovchilarning majburiyatlari cheklangan yo‘l qo‘yiladigan miqdorini hisoblab chiqish metodikasini hamda majburiyatlarning jami miqdorini, sug‘urtalovchilarning to‘lovga layoqatliligi bo‘yicha axborot berish tartibi va muddatlarini belgilash
2
sug‘urta bozorining professional qatnashchilari tomonidan sug‘urta faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish, to‘lovga layoqatlilikning belgilangan normativlarini va ularning moliyaviy barqarorligiga qo‘yiladigan boshqa talablarni ta’minlash
3
sug‘urtalovchilar tomonidan sug‘urta zaxiralari mablag‘lari shakllantirilishi va joylashtirilishi bo‘yicha hisobot yuritish tartibini, hisobotlar tuzishni belgilash
4
sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlari litsenziyalarining amal qilishini ko‘pi bilan o‘n ish kunidan ortiq bo‘lmagan muddatga to‘xtatib turish yoxud sug‘urtaning ayrim turlari (klasslari)ga nisbatan to‘liq to‘xtatish, huquqiy ta’sir ko‘rsatish chorasi sifatida ko‘rsatib o‘tilgan litsenziyalarning amal qilishini o‘n ish kunidan ortiq muddatga to‘xtatib turish va to‘xtatish to‘g‘risida sudga murojaat qilish
Sug‘urta nazorati davlat inspeksiyasi asosiy vazifalari:
5
qonun hujjatlariga muvofiq sug‘urta bozori professional qatnashchilarining faoliyatini tekshirish va aniqlangan qonun buzilishlarini bartaraf etish to‘g‘risida bajarilishi majburiy bo‘lgan ko‘rsatmalar berish;
6
sug‘urtalovchilar tomonidan moliyaviy hisobot berilishi shakllari, tartibi va muddatlarini belgilash
7
sug‘urtalovchilar tomonidan sug‘urta zaxiralari hosil qilish va joylashtirish tartibi va shartlarini belgilash;
8
har bir moliyaviy yil tamom bo‘lgandan keyin olti oy o‘tgach sug‘urta faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish bo‘yicha faoliyat to‘g‘risidagi yillik hisobotlarni, shuningdek moliyaviy yil mobaynida sug‘urta bozorining faoliyati to‘g‘risidagi statistika ma’lumotlarini e’lon qilish
9
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshirish.
Davlat inspeksiyasi o‘ziga yuklangan vazifalarga muvofiq quyidagi funksiyalarni bajaradi:
1
sug‘urtalovchilar tomonidan sug‘urta faoliyati to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga rioya qilinishini va ularning hisobotlari ishonchliligini, shuningdek ular uchun belgilangan to‘lovga layoqatlilik ko‘rsatkichlari va moliyaviy barqarorlikning boshqa talablari ta’minlanishini tekshirish;
2
sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini litsenziyalash;
3
o‘z vakolatlari doirasida sug‘urtalovchilar ishini metodik ta’minlash;
4
sug‘urtaning majburiy turlari bo‘yicha sug‘urta qilish qoidalari (shartlari) va sug‘urta tariflari belgilash bo‘yicha takliflar tayyorlash;
5
Sug’urta agentligi tomonidan tasdiqlangan paytdan boshlab sug‘urta munosabatlarining barcha qatnashchilari tomonidan bajarilishi majburiy bo‘lgan sug‘urta faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini amalga oshirish bo‘yicha normativ hujjatlar va metodik materiallarni ishlab chiqish;
6
sug‘urta faoliyati masalalari bo‘yicha qonun hujjatlari loyihalarini ishlab chiqish va ularni ko‘rib chiqish uchun vazirlik rahbariyatiga kiritish;
7
sug‘urtalovchilar tugatilgan va qayta tashkil etilgan taqdirda sug‘urta qildiruvchilarning manfaatlarini himoya qilish;
sug‘urta faoliyati bo‘yicha mutaxassislarni kasbga tayyorlash va ularni qayta tayyorlashga doir tadbirlarni amalga oshirish, sug‘urta faoliyati masalalari bo‘yicha seminarlar va konferensiyalar tashkil etish;
10
ommaviy axborot vositalari orqali sug‘urta faoliyati masalalari bo‘yicha axborot-tushuntirish ishlari olib borish.
