Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

natura holidagi sotsial transfertlar
deb ataladi.
Natura holidagi sotsial transfertlar davlat byudjeti va uy xo’jaligiga xizmat 
ko’rsatuvchi notijorat tashkilotlar mablag’lari hisobiga uy xo’jaliklariga bepul 
ko’rsatiladigan meditsina va o’quv xizmatlaridan, sotsial, diniy, siyosiy va 
madaniy xizmatlardan, turli xil tovarlarni (dori-darmonlar, nogironlar aravachalari 
va avtomobillari va x.k.) bepul berishdan iborat.
Natura holidagi transfertlarning qayta taqsimoti hamma iqtisodiyot 
sektorlarida ham bo’lavermaydi. Bu transfertlarning oluvchisi uy xo’jaligi 
sektoridan, ya’ni aholidan iborat. Sotsial transfertlarni beruvchilar esa, 
davlat 
boshqaruv idoralari
va 
uy xo’jaligiga xizmat ko’rsatuvchi notijorat tashkilotlar
sektorlaridan iborat.
Shuni aytish joizki, mamlakat miqyosida olingan va berilgan sotsial 
transfertlarning miqdori bir-biriga teng bo’ladi. Natijada, ixtiyordagi daromad 
tuzatilgan ixtiyordagi daromadga teng bo’ladi.

---

235 
18-MAVZU. TASHQI IQTISODIY FAOLIYAT STATISTIKASI 
 
1. Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida tushuncha 
 
Bozor iqtisodiyoti, xususan, makroiqtisodiyot ochiq iqtisodiyotdir. U 
mamlakatlararo iqtisodiy aloqalarni talab qiladi. Bunday iqtisodiy aloqalar bo’lish 
zaruriyatini esa xalq
aro
mehnat taqsimoti belgilaydi. Chunki xalqaro mehnat 
taqsimoti iqtisodiy naflik qoidasidan kelib chiqadi. Qaysi mahsulotni ishlab 
chiqarish va eksport qilish qulay bo’lsa, shu mahsulot boshqa mamlakatlarga 
etkazilib beriladi. Nimani mamlakat ichida ishlab chiqarish o’rniga uni tashqaridan 
keltirish arzonga tushsa, shu tovar import qilinadi. 
Shunga binoan ayrim mamlakatlar ma’lum turdagi tovarlarni, butlovchi 
qismlar va detallarni ishlab chiqarishga ixtisoslashadi va ularni boshqalarga etkazib 
berib, jahon bozoridan o’ziga kerakli tovar va xom ashyoni oladi. Bunday 
ixtisoslashuv mamlakatlarning tabiiy sharoiti, ishlab chiqarish tajribasi va 
taraqqiyot darajasi bilan belgilanadi. 
Qaysi bir mamlakatda qaysi tovarlarni sifatli va kam xarajat bilan yaratish 
uchun imkon bo’lsa, shu soha rivoj topadi. Bunday rivojlanish mazkur 
mamlakatning resurslariga ham bog’liq. Masalan, Quvayt uchun neftni, Yaponiya 
uchun kompyutr va mashinalarni, AQSh uchun samolyotlarni, Hindiston va 
Pokiston uchun choyni, O’zbekiston uchun paxtani eksport qilish qulay ekan, ular 
shuni afzal ko’rishadi. 
Shunday qilib, tashqi iqtisodiy aloqa - bu turli mamlakatlar o’rtasidagi 
iqtisodiy munosabatlar bo’lib, iqtisodiy naf ko’rish maqsadida olib boriladi. Bu 
munosabatlar quyidagi shakllarda bo’ladi: 

xalqaro savdo-sotiq; 

ishlab chiqarish kooperatsiyasi; 

kapital migratsiyasi; 

ishchi kuchi migratsiyasi; 

o’zaro to’lovlar va hisob valyuta operatsiyalari va boshqalar.