Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

sof soliqlar
deb yuritiladi va u 
davlat boshqaruv idoralari sektorining 
birlamchi daromadi
hisoblanadi. 
Shuni aytish joizki, hamma soliqlar ham birlamchi daromad bo’lavermaydi. 
Jumladan, daromad va mulk soliqlari (foydadan soliq, daromad solig’i, ishlab 
chiqarishda foydalanilmagan aktivlardan mulk solig’i), kapital soliqlar (merosga 
qolgan, sovg’aga berilgan mulkni rasmiylashtirishda to’lanadigan soliq) (davlat 
tashkilotlariga to’lanishiga qaramay) birlamchi daromad sifatida qaralmaydi. Ular 
qayta taqsimlash operatsiyalari (joriy yoki kapital transfert) sifatida qayd etiladi. 
Xulosa qilib aytganda, davlat boshqaruv idoralarining birlamchi daromadi 
tarkibiga soliq turlaridan faqat ishlab chiqarish va import uchun soliqlar plyus 
ishora bilan subsidiyalar minus ishora bilan kiradi.
Ishlab chiqarish va import uchun soliq (subsidiya)lar soliqlar va subsidiyalar 
tasnifiga asosan ikki qismga bo’linadi: 
a.
mahsulot va import uchun soliq(subsidiya)lar; 
shu jumladan: 
- mahsulot uchun soliqlar (subsidiyalar)
- import uchun soliqlar (subsidiyalar) 
b.
bevosita ishlab chiqarish uchun soliq(subsidiya)lar. 
Mahsulot uchun soliqlar
rezident birliklar tovar yoki xizmatni ishlab 
chiqarganda va uni sotganda mahsulot birligiga nisbatan bevosita va yashirin 
to’lanishi lozim bo’lgan (to’langan emas) soliqlar miqdoridan iborat. Ular tarkibiga 
qo’shilgan qiymat, aksiz, mahsulot narhiga ustama va qo’shimchalar va yashirin 
soliqlar kiradi. 
Mahsulot uchun subsidiyalar
rezident birliklariga davlat byudjeti 
tomonidan tovar yoki xizmatni ishlab chiqarganda yoki uni sotganda mahsulot 
birligiga nisbatan bevosita va yashirin to’lanishi lozim bo’lgan (to’langan emas) 
subsidiyalar miqdoridan iborat. Ular tarkibiga bevosita davlat tomonidan 
berilayotgan va yashirin ko’rinishdagi subsidiyalar kiradi. Ularni mahsulot va 
import uchun subsidiyalar sifatida guruhlash mumkin. Ularga misol tariqasida, 
mahsulotni sotganda yoki import qilganda korxonaga davlat tomonidan beriladigan 
mablag’larni keltirish mumkin.