Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Operatsiyalar –
iqtisodiy birliklar o’rtasida resurslar oqimi. Iqtisodiy 
operatsiyalar amalga oshirilishiga karab 
bir tomonli
va 
ikki tomonli
buladi. Ikki 
tomonli operatsiyalarga misol kilib deyarli barcha mahsulot etkazish va xizmat 
ko’rsatish operatsiyalarini keltirish mumkin. 
Iqtisodiy operatsiyalar quyidagi guruxlarga bo’linadi: 
a) tovar va xizmatlar operatsiyalari 
b) taqsimlash operatsiyalari 
v) moliyaviy operatsiyalar. 
Tovar va xizmatlar operatsiyasi
tarmoq hamda sektorlarda tovar va 
xizmatlar ishlab chiqarish, ularni ayirboshlash, iste’mol qilish jarayonlarini uz 
ichiga oladi. 
Taqsimlash operatsiyalari
daromad va mulkni taqsimlash, qayta taqsimlash 
jarayoniga ta’luklidir. 
Moliyaviy operatsiyalar
iqtisodiyotning turli sektorlarida moliyaviy aktivlar, 
passivlar va fondlar o’zgarishini tavsiflaydi. 
Transfertlar
bir tomonlama operatsiya bo’lib, unda bir institutsion birlik 
uzining tovari, xizmatlari yoki aktivini boshqa institutsion birlikka berib, uning 
evaziga xech kanday ekvivalent (tovar, xizmat va aktiv) olmaydi. 
Xar bir sektorni tahlil qilish MHTda operatsiyalarni hisoblar kurinishida 
tasvirlashni talab etadi. Tizimdagi hisoblar 
«resurs»
va 
«foydalanish
» qismlaridan 
iborat bo’lib, ko’rsatkichlar hisoblarda ikki marotaba yoziladi. Bir marotaba-resurs 
qismida, ikkinchi marotaba foydalanish qismida. 
MHTda baxolarning shakllanishi va ularning tarkibiy qismi va boxolarning 
o’zaro bog’lanishi 1-jadvalda tasvirlangan 
1-jadval 
Baxolar 
Mexnat 
xaki 
Oralik 
iste’mol 
Yalpi 
foyda 
Ishlab 
chiqarish sof 
soligi 
Mahsulot sof