Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

5. Investitsiya operatsiyalari va bitimlari ko’rsatkichlari: 
- investitsiyaning kapital hosil qiluvchi ko’rsatkichlari;
- qurilishga qo’yilgan, shu jumladan, uy-joy va ijtimoiy-madaniy 
qurilishga qo’yilgan qo’yilmalarni ko’rsatkichlari; 
- chet el investitsiyasi ko’rsatkichlari;
- moliyaviy investitsiya ko’rsatkichlari;
- investitsiya riski va samaradorligi ko’rsatkichlari.
6. Moliyaviy bozorlar faoliyatini xarakterlovchi ko’rsatkichlar:
- 
fond 
bozoridagi 
moliyaviy 
operatsiyalarni 
tavsiflovchi 
ko’rsatkichlar;
- qisqa muddatli davlat obligatsiyasini birinchi bozori ko’rsatkichlari;
- davlat qimmatli qog’ozlarini kim oshdi daromadliligi, foiz stavkalari 
va boshqa ko’rsatkichlari;
- aholining qimmatli qog’ozlarni sotib olish ko’rsatkichlari;
- tijorat banklarining faoliyatini xarakterlovchi ko’rsatkichlar;
- aholining turli banklarga qo’ygan qo’yilmalari harakatini 
xarakterlovchi ko’rsatkichlar;
- sug’urta kompaniyalari faoliyatini xarakterlovchi ko’rsatkichlar;
- valyuta savdosi, kursi va bozorini xarakterlovchi ko’rsatkichlar;
7. Korxona va tashkilotlarning moliyaviy faoliyatini xarakterlovchi 
ko’rsatkichlar: 
- korxona va tashkilotlarning xarajatlari ko’rsatkichlari;
- korxona va tashkilotlarning moliyaviy natijalarini xarakterlovchi 
ko’rsatkichlar;
- korxona va tashkilotlarning moliyaviy holatini va barqarorligini 
xarakterlovchi ko’rsatkichlar;

---

252 
- korxona va tashkilotlarning moliyaviy hisoblari va o’zaro hisob-
kitoblarini ifodalovchi ko’rsatkichlar.
Endi bu sanab o’tilgan statistik ko’rsatkichlarni aniqlanish texnologiyasi va 
statistik tahlili bilan qisqa tanishib chiqamiz.
3. Oliy moliyaviy hisoblash ko’rsatkichlari 
Ma’lumki, inflyatsiyaga uchramagan sharoitda ham yanvar oyida olingan 
1000 so’m bilan, fevral oyida olingan 1000 so’m o’zaro teng emas. Pulning 
boshlang’ich summasini o’zgarishini aniqlash uchun ssudadan qo’yilmadan 
olingan daromadni hisoblash zarur. Pulning boshlang’ich summasini foizlar 
qo’shilishi bilan ortishi (ko’payishi) yoki boshlang’ich pul summasining o’sish 
jarayoni oshgan qiymat deb yuritiladi. Pulning oshgan qiymati, odatda, sodda va 
murakkab foizlarda hisoblanadi. Bularning o’zi oddiy va hisob stavkalariga (tijorat 
yoki bank ucheti ham deyiladi) bo’linadi. Har qanday stavka ham 1 yilga 
belgilanadi.
Sodda foizlarda oshgan qiymat summasi quyidagi formula bilan 
hisoblaniladi:
n
i
P
P
S




yoki
)
1
(
n
i
P
S



Bu erda: 
S 
– pulning oshgan qiymati summasi; 
R
- boshlang’ich summa; n – 
foiz yozish davrlari soni; 
i
– foiz stavkasi; 1+
i∙n
- boshlang’ich summani 
ko’paytiruvchi miqdor deyiladi.
Misol: 
10 mln. so’m 5 yilga 30% stavkasi bilan berilgan. 5 yildan keyin 
qaytarib olinadigan summa, ya’ni oshgan qiymat aniqlansin.
S=10+10 ∙ 0,3∙5=25 mln. so’m. 
S=10(1+0,3 ∙5)=25 mln. so’m. 
Qarz muddati har xil bo’lishi mumkin. Agar qarz muddati 1 yildan kam 
bo’lsa, yuqorida keltirilgan formulaga qisman o’zgarish kiritamiz va S ni 
quyidagicha hisoblaymiz: 
i
k
d
P
S




1
(
) 
Bu erda: 
d
- qarz kunlari soni; 
k
– yildagi kunlar soni.
Murakkab foizlarda oshgan qiymat quyidagi formula bilan aniqlaniladi: