Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi



Download 3,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet124/197
Sana11.06.2022
Hajmi3,23 Mb.
#653472
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   197
Bog'liq
STATISTIKA FANINING PREDMETI VA USLUBI

 
Asosiy tayanch iboralar: 
mehnat resurslari, mehnat resurslari balansi, 
mehnat yoshigacha bo’lgan aholi, mehnat yoshidagilar, mehnat yoshidan 
oshganlar, iqtisodiy faol aholi, iqtisodiy nofaol aholi, mehnat o’rnini bosish 
koeffitsienti, nafaqa yuklanishi koeffitsienti, umumiy mehnat yuklanishi 
koeffitsienti, iqtisodiy faollik koeffitsienti, ish bilan bandlik koeffitsienti, 
reemigratsiya koeffitsienti, immigratsiyadan foyda, emigratsiyadan zarar, 
intellektual salohiyatni yo’qotish koeffitsienti, samarali ish bilan bandlik, to’liq 
bo’lmagan ish bilan bandlik, davlat qaramog’idagi aholi, ayrim kishilar 


190 
qaramog’idagi aholi, mehnat bozori, friktsion ishsizlik, strukturaviy ishsizlik, 
davriy ishsizlik, ishsizlik koeffitsienti, ro’yxatdan o’tgan bandlik koeffitsienti, 
mehnat resurslarining bandlik koeffitsienti, iqtisodiy faol aholining yuklama 
koeffitsienti, aholi tarkibining samaradorlik koeffitsienti.
 


191 
12. MILLIY BOYLIK STATISTIKASI 
 
1. Milliy boylik: mohiyati, tarkibi va baholash muammolari 
 
Milliy boylik – iqtisodiy statistikaning tayanch ko’rsatkichlaridan biridir. 
Uning hajmi (solishtirma baholarda) – mamlakatning iqtisodiy-ijtimoiy 
salohiyatini ifodlaydi, jon boshiga to’g’ri keladigan miqdori esa – mamlakatning 
iqtisodiy rivojlanish darajasiga baho beradi.
Jahonning turli mamlakatlarida iqtisodchilar milliy (xalq) boyligi hajmini 
hisoblash va mamlakatlararo solishtirish masalalari bilan shug’ullanganlar. 
Iqtisodiyot va statistika tarixidan ma’lumki, milliy boylikning hajmini birinchi bor 
Angliyada (1664 yilda) U.Petti hisoblagan. Bu ko’rsatkich Frantsiyada 1789 yilda, 
AQSH da 1805 yilda va Rossiyada esa 1864 yilda hisoblangan.
XX asr oxirlarida kelib milliy boylikning tarkibiy qismlarini belgilash, ularni 
yagona kontseptsiyalar asosida qiymatini, tarkibini, dinamikasini hamda 
foydalanish darajasini hisoblash va iqtisodiy statistik tahlil qilish yanada dolzarb 
muammoga aylandi. BMT statistika komissiyasi hamda Jahon banki huzurida 
Dj.Dikson (AQSH) va K.Xamilton (Kanada) boshchiligida ishchi guruhi tuzildi. 
Bu guruh 1997 yilda 92 mamlakat bo’yicha (1994 yil ma’lumotlari asosida) va 
2000 yilda 10 mamlakat bo’yicha (1997 yil ma’lumotlari asosida) milliy boylik 
elementlarining qiymatini, strukturasini va jon boshiga to’g’ri keladigan darajasi 
hamda indeksini hisoblashdi. 2000 yilning avgustidagi “Daromadlar va boyliklarni 
tadqiqotlari xalqaro assotsiatsiyasi” ning umumiy 26-konferentsiyasida turli 
mamlakatlarni rivojlanishi to’g’risidagi yig’ma hisoblashlarning natijalari haqida 
ma’ruzalar tinglandi va muhokama qilindi. Mazkur konferentsiyada 
K.Xamiltonning jahonning 110 mamlakatida milliy boylikni 1997 yildagi jon 
boshiga to’g’ri keladigan darajasi va uni o’sishi sur’atlari hisoblangan ma’ruzasini 
taqdim etdi. K.Xamiltonning hisob-kitoblariga qaraganda ko’pgina mamlakatlarda 
(jon boshiga to’g’ri keladigan YaIM darajasi o’rtacha jahon darajasidan past 
bo’lganlarida) umumiy kapital hajmini o’sishi sur’ati aholi sonini o’sishi sur’atidan 
pastligini, ya’ni bu mamlakatlarda aholi farovonligini pasayishi jarayoni yuz 
berayotganini ko’rsatdi.
1-jadval ma’lumotlari asosida milliy boylik tarkibini tahlil qilish mumkin. 
Ko’rinib turibdiki, "Ettilik" va Evropa ittifoqi davlatlarida aholi jon boshiga to’g’ri 
kelgan milliy boylik hajmi dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan bir necha 
barobar yuqori. Bu davlatlarda inson kapitali qiymatining yuqoriligi mazkur 
davlatlarni yuqori o’rinda turishiga sabab bo’lmoqda. OPEK va MDH davlatlarida 
tabiiy boylikning milliy boylik tarkibidagi ulushi bu davlatlar ulushidan deyarli 10 
barobarga yuqori bo’lsada, inson kapitalining ulushi 47,4% va 50% ni tashkil 
qiladi. Demak, shunday xulosa qilsa bo’ladiki, iqtisodiyotning taraqqiy etish 
darajasi yuksalib borishi bilan, inson kapitaliga sarflar ortib boraveradi, bu esa 
milliy boylik hajmining ko’payishiga olib keladi. Hisob-kitoblar natijalari ma’lum 
bo’lgan “boylar boyimoqda, kambag’allar qashshoqlashmoqda” iborasini 
tasdiqlaydi. 


192 
1-jadval 

Download 3,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   197




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish