Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

o’rtacha xronologik 
formula 
yordamida hisoblanadi: 

---

159 
Agar aholi soni bir necha yillar boshida teng intervallarda keltirilgan 
bo’lib, ja’mi yillar bo’yicha aholining o’rtacha sonini aniqlash lozim bo’lsa, 
bunday hollarda ham o’rtachani aniqlash o’rtacha xronologik formula yordamida 
hisoblanadi. 
3.
Agar aholi soni bir yil ichidagi oylar bo’yicha teng bo’lmagan intervallarda
keltirilgan bo’lsa, u holda aholining o’rtacha soni 
o’rtacha tortilgan 
arifmetik 
formula yordamida hisoblanadi: 
bu erda: 
- yonma-yon keltirilgan aholi sonining o’rtachasi; t - vaqt oralig’i (oy, 
kun va h.k.) 
Masalan, quyidagi oylar bo’yicha aholi soni keltirilgan bo’lsin
Oylar 
01.01 
01.02 
01.03 
01.04 
01.05 
01.06 
01.07 
aholi soni, 
mln.kishi 
18,1 
19,6 
21,1 
20,9 
22,3 
22,0 
23,5 
Agar bir oy (masalan, yanvar oyi uchun) o’rtacha aholisi sonini aniqlasak 
oddiy arifmetik formulani qo’llaymiz: 
85
,
18
2
6
,
19
1
,
18
_



А
mln.kishi 
Agarda yarim yil uchun aholini o’rtacha sonini aniqlasak, o’rtacha 
xronologik formulani qo’llaymiz: 
12
,
22
1
7
5
,
23
2
1
0
,
22
3
,
23
9
,
20
1
,
21
6
,
19
1
,
18
2
1











А
mln.kishi 
Aholi tarkibida erkak va ayollar sonining o’zaro mutanosibligi va ularning
yosh jihatdan bir-biriga yaqin bo’lishi nikohlanishi darajasiga salmoqli ta’sir
ko’rsatadi va aholining ko’payishi jarayonida asosiy demografik zamin 
hisoblanadi. 
Statistik ma’lumotlarga binoan yangi to’g’ilgan chaqaloqlar orasida o’rta 
hisobida har 100 qiz bolaga 105-106 o’g’il bola to’g’ri keladi. Bunday biologik
qonuniyat jahonning barcha mamlakatlariga xosdir.
Har qanday turar joy aholisining jinsi bo’yicha tarkibini o’rganish statistikada 
muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu ko’rsatkichni dinamikada o’rganish aholi 

---

160 
tarkibida tabiiy harakatlarni vaqt bo’yicha o’zgarishini xarakterlaydi. Ushbu 
holatni 1-jadval ma’lumotlari asosida ifodalash mumkin. 
1-jadval 
Shahar aholisining jinsiy tarkibi 
Yillar 
Jami aholi( kishi) 
shu jumladan(%) 
erkaklar 
ayollar 
1926 
4660,0 
52,9 
48,9 
1939 
6440,0 
51,6 
48,4 
1959 
8119,0 
48,0 
52,0 
1970 
11799,0 
48,7 
51,3 
1979 
15757,0 
49,0 
51,0 
1989 
19785,2 
49,4 
50,6 
2000 
24966,8 
49,3 
50,7 
2010 
25427,9 
49,9 
50,1