Toshkent moliya instituti sirtqi fakulteti investitsiya va innovatsiya fanidan

2. Sanoat ishlab chiqarishini tashkil qilish va texnologiyalarini tanlash.

Korxona ishlab chikarish rejasi bulimi biznes rejaning yadroviy bulimlaridan biri xisoblanadi. Ishlab chikarish faoliyatni texnik iktisodiy jixatdan asoslari biznes xarakteridan kelib chikib belgilanadi. Bu erda rejada ishlab chikarilishi kerak bulgan maxsulot buyicha mavjud kuzda tutilgan jarayonlar va aktivlar tasvirlab beriladi. Agar korxona kayta ishlovchi yoki sanoat maxsulotlari ishlab chikaradigan bulsa, ishlab chikarish rejasi zarur. Bu bulimda ishlab chikarish va texnologik jarayon tula tasvirlangan bulishi kerak. Rejadagi tadbirlar boskichlar buyicha juda anik shaklga ega bulishi lozim. Masalan, yangi turdagi maxsulotni ishlab chikish, tayyorlash muddati, iste’mol bozorini tashkil etish, bozorga maxsulotni olib chikish davri va xokazo. Bundan tashkari bu bulimda ishlab chikarish kuvvati, xodimlar soni, xom ashyo materiallar manbai va sotishdan keyingi xizmatlar strategiyasi kursatilgan bulishi kerak. Agar ishlab chikarish jarayonining ma’lum bir kismi, biror bir tashkilot yoki korxonaga topshiriladigan bulsa, ularni xam xisobga olish lozim. Bunda ularning joylashgan urni, fikri, tuzilgan shartnomalar, ishlab chikarish uchun zarur bulgan mashina va kurilmalarning joylanishi, xom ashyo etkazib beruvchilar, xom ashyo tarkibi xakidagi ma’lumotlar, ularning manzilgoxlari, etkazib berish yullari, ishlab chikarish xarajatlari va ishlab chikarish kurilmalariga kushimcha extiyojlar kursatilishi zarur.

Agar suz noishlab chikarish soxasi biznes rejasi xakida borsa, bu bulimni soxa faoliyati mazmunidan kelib chikib nomlanishi maksadga muvofiktsir. Masalan, savdo va xizmat kursatish korxonalarida «Sotish rejasi» deb yuritilishi mumkin. Bu uz navbatida maxsulot sotib olish, zaxira nazorati, ombor maydoniga extiyoj kabi jarayonlarni oladi.
Korxona ishlab chikarish rejasi bulimini ishlab chikishda kuyidagi savollarga tula javob bermogimiz kerak va bu bulimni ishlab chikishda kuyidagi savollar yoritilishi shart:
-Ishlab chikarish xarajati xajmini joriy va rejadagi mikdori;
-Ishlab chikarish jarayonini nazorat kilish tartibi va ishlab chikarilayottan maxsulotlar sifati;
-Xom ashyolarni sotib olish bilan boglik bulgan xarajat-lar;
Xom-ashyo va materiallarni asosiy etkazib beruvchilari:nomi, joylashgan urni, maxsulot etkazib berish sharti, afzal-liklari va kamchiliklari. Kutilayotgan uzgarishlar;
-Joy mavjudligi, joyga bulgan tula extiyoj, uni ta’minlash yullari (shaxsiy yoki ijarada);
- Korxonada mavjud ishlab chikarish kuvvatlari, shulariingkaysi kismi korxona uziga karashliligi, afzalligi, kamchiligi,taklif etilayotgan uzgarishlar;
-Ishlab chikarish uchun zarur bulgan kurilmalar ruyxati, kelgusida kurilmalar sotib olish uchun ajratilayotgan kapital mablaglar;
-Mavjud xodimlar va ularning malaka darajasi, ish xaki,kadrlar kelgusida tayyorlanadimi, mavjud xodimlar xolati,mexnat resurslariga bulgan rejadagi extiyoj, kadrlar kunimsizligi, mexnat bozori taxlili, urnini koplash, urganilayotgan dasgurga exgiyoj ;
Biznes rejasini «Sotish rejasi» bulimini ishlab chikishda yukorida javob berilgan asosiy savollardan tashkari kushimcha kuyidagi savollarga xam javob berishimiz kerak:
- Kimlar tovarlarni sotib oladi;
- Zaxira tizimi nazorati kanday amalga oshirilmokda;
-Ombor maydoniga bulgan extiyoj kanday va u kay tartibda ta’minlanadi.
Yukoridagi ma’lumotlarni sotish rejasi bulimida bulishi zarur. Sababi korxonani me’yoriy faoliyat kursata olishi va doimiy ravishda foyda bilan ga’minlanishini imkoniyati kursatiladi.