Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

II. Buxgalteriya hisobini yuritish usullari. 

1. Asosiy va aylanma mablag’lar o’rtasidagi qiymat chegarasini belgilash.  

 

 

 

2. Asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblash usullari: 

 

 

 

3. Asosiy vositalarni ta’mirlashni hisobga olish tartibi: 



 

Ta’mirlash me’yoriga qarab.  

 

 

 

---

 

 

104 

4. Asosiy vositalarni qayta baholash 

 

 

 

5. Nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblash tartibi: 

 

 

 

6. Materiallarni sotib olish va tayyorlashni hisobga olish tartibi: 

 

 

 

7. Ishlab chiqarishga berilgan materiallarni hisobdan o’chirish usullari: 



 

har bir birligining tannarxi bo’yicha.  



 

o’rtacha tannarx bo’yicha (AVECO).  



 

moddiy  ishlab  chiqarish  zahiralarining  birinchi  sotib  olingan  tannarxi  bo’yicha 

navbati bilan (FIFO) 

 

 

 

8. Tovarlarni tayyorlash va omborga tashib keltirish sarflarini hisobga olish: 



 

tovarlarni  tayyorlash  va  tashib  keltirish  xarajatlari  muomala  sarflari  tarkibida  (9411 

saqlash va tashish xarajatlari schyoti) «Transport xarajatlari» moddasi bo’yicha; 



 

ombordagi  tovarlar  qoldigiga  to’g’ri  keladigan  muomala  sarflarining  summasi 

transport xarajatlarining o’rtacha foizi bo’yicha  

 

 

 

9. Xarajatlarni va muomala sarflarini hisobga olish uslubi: 



 

Mahsulot  (ish,  xizmat)lar  tannarxini  shakllantiradigan  xarajatlarni  hisobga  olish 

(2010, 2310, 2510) balans schyotlarida amalga oshiriladi.  



 

to’liq bo’lmagan ishlab chiqarish tannarxi.  

 

 

 

10. Umumishlab chiqarish xarajatlarini taqsimlash va hisobdan o’chirish tartibi.  

 

 

 

11. Kelgusi davr xarajatlarini hisobdan o’chirish tartibi: 



 

bir tekisda; 



 

mahsulot hajmiga mutanosib ravishda.  

 

 

 

12. Boshqaruv va tijorat sarflarini tan olish tartibi: 



 

hisobot yilida ular to’liq tan olinadi.  



 

sotilgan va sotilmagan tovarlar (mahsulotlar) o’rtasida taqsimlanadi.  

 

 

 

13. Kelgusi davr sarflari va to’lovlari uchun rezervlar yaratish tartibi.  

 

 

 

14. Foydani taqsimlash va ishlatishni hisobga olish variantlari: 



 

korxona maxsus maqsadlar uchun mo’ljallangan fondlar tashkil qilmaydi.  



 

sof foyda fondlarga taqsimlanadi.  

 

 

 

Debitor va kreditor qarzlarni hisobdan o’chirish tartibi: 

 

 

 

III. Hisob siyosatining soliqqa tortishga doir jihatlari.  

1. Korxonada daromadni tan olish tartibi: 



 

pul  mablag’larining  korxona  hisob-kitob  schyotiga  yoki  kassasiga  kelish  me’yoriga 

qarab (kassa usuli) 



 

haqiqatan  mahsulot  (ish,  xizmat)larni  sotish  va  xaridorlarga  hisob-kitob  hujjatlarini 

taqdim qilish me’yoriga qarab (hisoblash usuli) 

 

 

 

2.  Qo’shilgan  qiymat  solig’i  (QQS)ga  tortiladigan  tovarlarni  sotishda  ishlatiladigan 

moddiy resurslar bo’yicha QQSni alohida hisobga olish tartibi.  

 

 

 

3. QQSni hisoblash uchun xarajatlarni alohida (ajratib) hisobga olish tartibi 

 

 

 

IV. Hisob siyosati to’g’risidagi buyruq (farmoyish) bilan tanishish tartibi: 

 

 

 

 

---

 

 

105 

Bunday tartibda test sinovi o’tkazish auditorga eng avvalo, hisob siyosatining 

qaysi jihatlari to’liq yoritilmagan-ligi va qamrab olinmaganligi to’g’risida xulosa 

qilishga yordam beradi. 

 

 

Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt buxgalteriya hisobining u yoki bu usullarini 

mustaqil ishlab chiqadigan bo’lsa, u holda auditor ularning buxgalteriya hisobiga 

oid me’yoriy hujjatlarda belgilangan qoida va talablarga mos kelishini tek-shirishi 

lozim.  

Hisob siyosatida ko’rsatilgan buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari xo’jalik 

yurituvchi sub’ektning barcha tarkibiy bo’linmalarida qo’llaniladi.  

Shunday  qilib,  buxgalteriya  hisobi  va  hisobotining  ishonchliligini 

tasdiqlovchi auditorlik xulosasi hisob siyosati to’g’risidagi axborotlarga ham bir 

xilda taalluqli bo’lishi lozim. Buxgalteriya hisobotiga berilgan tushuntirishlarning 

korxonadagi haqiqatan foydalanilayotgan buxgalteriya hisobini yuritish usullariga 

nomuvofiqligi  aniqlanganida  auditorlik  hisobotining  xotima  qismida  maxsus 

izohlar berilishi zarur.