Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
Ayirboshlash tenglamasi 
M.  Fridmen  konsepsiyasi  garchi  o‗ziga  xosligi  bilan  ajralib  tursa 
ham u pulning miqdoriy nazariyasiga asoslanadi. Pul massasi ko‗paysa, 
baholar  o‗sadi  va  aksincha,  pul  massasi  kamaysa,  baholar  pasayadi, 
ya‘ni boshqa barcha sharoitlar bir xil bo‗lganda tovarlarning baholari pul 
miqdoriga mutanosib tarzda o‗zgaradi.
 
Tovar  aylanishini  ta‘minlovchi  naqd  pul  taxminan  bir  yillik 
daromadning  o‗ndan  bir  qismini  tashkil  etadi,  deb  faraz  qilaylik. 
Boshqacha  aytganda  pul  yiliga  o‗n  marta  aylanadi.  Pul  bir  yilda  10 
marta  aylansa,  unda  misol  uchun,  10  mln.  so‗mlik  bir  yillik  daromadni 
(mahsulotni) sotish uchun muomalada 1 mln. so‗m bo‗lishi kerak. Agar 
muomaladagi  pul  miqdori  1  mln.  so‗mdan  2  mln.  so‗mga  ortsa,  unda 
(boshqa  shartlar  o‗zgarmagan  holda)  baholar  ham  ikki  barobar  oshadi. 
Bunday bog‗liqlik, ya‘ni muomaladagi pulning miqdori bilan mamlakat 
doirasida  sotilgan  tovar  va  xizmatlarning  umumiy  miqdori  o‗rtasidagi 
bog‗liqlik  Irving  Fisherning  ayirboshlash  tenglamasida  quyidagicha 
ifodalanadi: