Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
Mehnat birligiga to„g„ri keladigan 
mahsulot hajmi 
Vino (litr) 
Mato (metr) 
Angliya 
4 
2 
Portugaliya 
8 
1 
  
Agar  Angliya  mehnat  birligini  vino  sanoatidan  to‗qimachilik 
sanoatiga  o‗tkazsa,  Portugaliya  esa  mehnat  birligini  to‗qimachilik 
sanoatidan  vino  sanoatiga  o‗tkazsa,  vino  va  mato  ishlab  chiqarishning 
umumiy  hajmi  ko‗payadi,  vaholanki  bir  vaqtning  o‗zida  har  ikki 
iqtisodiyotda ham bir xil mehnat sarfi asosida mahsulot ishlab chiqarish 
yuz  beradi.  Biroq  Angliyada  mehnat  birligini  vino  sanoatidan 
ko‗chirilishi ishlab chiqarish hajmini 4 litrga qisqartiradi, Portugaliyada 

---

299 
boshqa  mehnat  birligini  vino  sanoatida  qo‗llanilishi  ishlab  chiqarish 
hajmini  8  litrga  ko‗paytiradi,  shunday  qilib  umumiy  holda  jahon  vino 
ishlab  chiqarishi  endi  4  litrga  ko‗pdir.  Xuddi  shunday,  Portugaliya 
mehnat  birligining  to‗qimachilik  sanoatidan  ko‗chirilishi,  mato  ishlab 
chiqarishni 1 metrga kamaytiradi, Angliya sanoatiga qo‗shilgan mehnat 
birligi  esa  mato  ishlab  chiqarishni  2  metrga  ko‗paytiradi  va  shu  asosda 
matoning  umumiy  ishlab  chiqarilishi  1  metrga  oshadi.  Shunday  qilib, 
ikki  mamlakat  modeli  uchun  sanoat  tarmoqlari  o‗rtasida  mehnatning 
ko‗chirilishi natijasida ishlab chiqarishning umumiy hajmi ko‗payadi. 
Bizdagi  keyingi  muammo  xalqaro  savdo  vositasida  har  ikkala 
mamlakatga  foyda  keltiradigan  narxlarni  o‗rnatilishini  aniqlash 
hisoblanadi. Biz narxlarni barter sharoitida ko‗rib chiqamiz. Angliyada 1 
metr  mato  2  litr  vinoga  teng  keladi,  mato  narxi  vinoning  narxidan  ikki 
barobar  yuqori.  Inglizlar  1  metr  mato  uchun  2  litrdan  ortiq  vino 
olsalargina, matoni vinoga almashtirishga rozi bo‗lishadi. Portugaliyada 
vino  va  matoga  mamlakat  ichidagi  narxlarini  8  litr  vinoga  1  metr  mato 
tashkil  qiladi.  Agar  portugaliyaliklar  8  litr  vinodan  kamrog‗iga  1  metr 
mato  oladigan  bo‗lsalar,  bu  savdoni  amalga  oshirar  edilar.  Shu  sababli 
biz  vino  va  mato  xalqaro  narxlar  ketma-ketligi  mavjudligini  hamda  bu 
narxlar  har  ikkala  mamlakatga  ham  naf  keltirishi  kerakligini  hisobga 
olib,  ushbu  savdoda  7,9  litr  vino 1 metr  matoga  va  2,1  litr  vino  1  metr 
matoga  teng  narxlar  oralig‗ida  bo‗lganida  foyda  olish  mumkin 
bo‗lganligi uchun mazkur narxlarni o‗rnatdik.