Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

7 .2 .  U .P ettin in g iq tiso d iy  ta ’lim o ti
Uilyam Petti (1623-1687) -  Angliya klassik 
siyosiy  iqtisodining  asoschisi  sanaladi.  K.Marks 
so‘zi  bilan  aytganda,  U.Petti-tfS'ryosry  iqtisodning 
103
Uilyam Petti (1623-1687)

---

otasi...  buyuk  tadqiqotchi  -  iqtisodchi».
  U.Petti  har  tomonlama yuksak 
bilim  sohibi  odam  bo‘lgan.  U  Angliyaning janubidagi  Romsi  shahrida 
hunarmand-matochi  oilasida  tug‘ildi.  0 ‘n  to‘rt  yoshida  ota  kasbini 
egallashdan  voz  kechgan  U.Petti  uydan  chiqib  ketadi  va  kemada 
yollanma dengizchi (yunga) bo‘lib xizmat qiladi. Oradan bir yil o‘tgach, 
taqdir  taqozosi  bilan  oyog‘i  lat  egan  U.Petti  Fransiya  hududidagi  bir 
qirg‘oqda  qoldirib  ketiladi.  Bu  notanish  chet  o‘lkalarda  lotin  tilini 
bilganligi  tufayli  u  Kan  kollejiga  qabul  qilindi  va  tinglovchi  sifatida 
moddiy  jihatdan  ta’minlandi.  Kollej  unga  fransuz  va  grek  tillarini, 
matematika,  astronomiyani  o‘rganishga imkoniyat yaratib berdi.  U.Petti 
1640-yili  kollejni  bitirib,  Londonga  qaytib  keldi.  Keyinchalik,  Oksford 
universitetida tibbiyot sohasida tahsil oldi.
1650-yili  27  yoshida  U.Petti  fizika  bo‘yicha  doktorlik  darajasini 
oldi,  Angliya  kollejlarining  birida  professor  bo'lib  ishladi.  U.Petti 
iqtisodiy muammolarga bag‘ishlangan «Soliqlar va yig‘imlar to‘g‘risida 
traktat»  (1662-y),  «Donishmandlarga  so‘z»  (1665-y),  «Irlandiyaning 
siyosiy anatomiyasi» (1672-y), «Siyosiy arifmetika» (1683-y) va boshqa 
asarlami  yozdi.  U.Petti dastlab,  o‘z asarlarida merkantilistlaming ijobiy 
savdo  balansi  g‘oyasini  va  sanoatni  rag‘batlantirish  maqsadida 
davlatning  iqtisodiyotga  faol  aralashuvini  qo‘llab-quwatladi.  Ammo 
U.Petti  asta-sekin  tadqiqot  obyektini  o‘zgartirdi  va  asosiy  e’tibomi 
savdo muammosidan ishlab chiqarish muammosiga qaratdi. Uning qayd 
qilishicha,  boylik  ishlab chiqarishda yaratiladi,  muomala sohasida esa u 
faqat taqsimlanadi.