Toshkent moliya instituti rasulova d. V., Xotamov I., Asatullaev X. S. Biznesni tadqiq etish usullari

1 – rasm. Strategiyani ishlab chiqish va amalga oshirish jarayoni.
Strategiyani tahlil qilish va tanlash boskichida bajariluvchi chora-tadbirlarni umumlashtirgan holda sxematik tarzda ko’rsatish va korxona strategiyasini
«realizatsiya qilish» uchun dastlabki ma’lumotlar sifatida olinishi lozim bo’lgan natijalarni ajratish mumkin.
Chizmadan ko’rinib turibdiki, strategiyani tahlil qilish va tanlash boskichi strategik xarkatni ishlab chiqish jarayonida markaziy bugin xisoblanadi. Bu erda korxona rivojlanishining istiqbolli yo’nalishlariga mablag’larni kuyishi bo’yicha muhim strategik qarorlar qabul qilinadi va investitsiyalar kamaytiriluvchi biznessohalar ajratiladi.
Strategiyalar amalga oshirilishini baholash va nazorat qilish strategik boshqaruvda bajariluvchi mantikiy oxirgi jarayon hisoblanadi. Mazkur jarayon tashkilot maqsadlari o’rtasidagi barqaror teskari aloqani ta’minlaydi. Nazoratning asosiy vazifalari quyidagilar xisoblanadi:

• 
  nimani va qanday kursatkichlar bo’yicha tekshirishni aniqlash;
  
• 
  kabul kilingan standartlar, me’yorlar yoki boshka kursatkichlarga muvofiq nazorat kilinuvchi ob’ekt xolatini baholashni amalga oshirish;
  
• 
  o’tkazilgan baholash natijasida aniqlangan chetga chiqishlar sabablarini aniqlash;
  
• 
  agar zarur va mumkin bo’lsa tuzatishni amalga oshirish.
  

Starategik nazorat strategiyani amalga oshirish firmaning maqsadlariga erishuviga qay darajada olib kelishini aniqlashga yo’naltirilgan. Bu strategik nazoratni boshqaruv yoki tezkor nazoratdan ajratib turadi, chunki strategik rejani bajarishni strategiyani amalga oshirish yoki alohida ishlar, funktsiyalar va operatsiyalarni bajarishning to’g’riligi qiziqtirmaydi. Strategik nazorat kelgusida qabul qilingan strategiyalarni realizatsiya qilish mumkinligiga va ularning amalga oshirilish quyilgan maqsadlarga erishilishiga olib kelishiga qaratiladi. Strategik nazorat natijalari bo’yicha tuzatishlar ham strategiyalar, ham maqsadlarga tegishli bo’lishi mumkin.
Firma strategiyasini yaratish o’zaro bog’liq 4 qismdan iborat bulib, ular quyidagilar:
-tijorat faoliyatining turini aniqlash va firma rivojlanishi yo’nalishini belgilash, ya’ni maqsadni aniqlab, uzoq muddatli istiqbolni belgilash;
-umumiy maqsadlarni ishning aniq yo’nalishlariga aylantirish;
-ko’zlangan kursatkichlarga erishish uchun tanlangan rejani moxirona amalga oshirish;
-bajarilgan ishni baholash, bozordagi vaziyatni tahlil qilish, faoliyatning uzoq muddatli asosiy yo’nalishlari, maqsadlari va strategiyaga yoki uni amalga oshirish usullariga tuzatishlar, yangi goyalar kiritish.
Kompaniya strategiyasining asosiy masalasi quyidagicha:
«Kompaniyamizni qanday tasavvur kilamiz, nima kilmokchimiz va nimaga erishmokchimiz?»
«Biz kimmiz, nima kilyapmiz va kayokka ketyapmiz?», - degan savolning javobi firma yo’nalishini belgilab, kuchli o’ziga xoslikni ishlab chiqish imkonini beradi. Kompaniya nima kilayotgani va nima ishlab chiqarish imkonini beradi. Kompaniya nima kilayotganini va nima kilmokchi ekanligini anglatadi. Menejer o’z kompaniyasining bozordagi o’rnini qanday tasavvur qilishi esa kompaniyaning strategik ko’rinishini shakllantiradi.
Menejerlarning asosiy funktsiyasi quyidagilardan iborat: