Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Qandayturdagiasosiyxatolarvaxolatlarmoliyaviytexnologiyalarbo’yichaloyihalarnin

gamalgaoshishigahalaqitberishiniquyidako’ribchiqishgaharakatqilamiz: 

Birinchidan, 

respublikamizdavenchurkorxonalarvaularbilanbog’liqbo’lganvenchurinvestitsiyarri

vojlanmaganyokibundaymexqanizmnibizningtadbirkorlarhalipishiq-

puxtao’rganishmagan; 

Ikkinchidan,  mamlakatimizdagi  tadbirkorlarning  chet  ellardagi  moliyaviy 

texnologiya kompaniyalari va mutaxassislari bilan aloqalari  maqtanalarli darajada 

emas.  Chunki  chet  tillarni  bilmaslik,  bu  sohadagi  yangi  adabiyotlarning  mavjud 

emasligi  yoki  kamchilligi,  yangi  texnologiyalarga  qiziqmaslik  yoki  ularni 

tushunmaslik  innovatsion  texnologiyalarni  mamlakatimizda  joriy  qilish  uchun 

o’ziga hos to’siq bo’lib turibdi; 

Uchinchidan, ko’p yillar davomida bu sohaga yetarlicha e’tibor berilmagani 

tufayli moliyaviy texnologiyalar bo’yicha startaplar va biznes farishtalarning bizda 

sanoqli ekanligi; 

To’rtinchidan,  ichki  investitsiyalar  uchun  juda  muhim  bo’lgan  kapitalning 

chet  ellarga  nazoratsiz  oqib  ketayotganligi  va  yangi  innovatsion  texnologiyalar 

bo’yicha ta’lim jarayoning juda ham sust bo’lib qolganligi; 

Agarda  moliyaviy  texnologiyalarga  bo’lgan  venchur  investitsiyalarining 

Rossiya  Federatsiyasidagi  rivojlanishini  ko’rib  chiqsak,  quyidagi  diagrammani 

olamiz: 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

 

RBKvaPwCningizlanishlarigako’ra, 

2017 

yildaRossiyamoliyaviytexnologiyalaridagiumumiykelishuvlarninghajmi 

30,8 

milliondollarbo’lgan. 

Bu 

2016 

yilganisbatanikkibaravarko’proq. 

Bizdaesabusohauchunmablag’laryetishmasligivainvestorlarningkamchilligimoliyav

iytexnologiyalarningrivojlanishigamonelikqiladi. 

Ko’pchilikg’arbvaosiyodavlatlardaagardasizdaqandaydirbiznesningmodelibo’lsa, 

uninguchunbir-ikkimilliondollartopishunchalikqiyinemas, 

bizdaesabuningumumanimkoniyatiyo’q. 

Moliyaviytexnologiyalarsohasiningyanabirkattamuammosi 

– 

bizningFinTexmahsulotlarimizgatashqibozordatalabunchalikkattaemasyokiyo’qdar

ajada.Xozorgo 

davrda 

FinTex-kompaniyalar 

eko-tizimlari 

doirasida 

robomaslahatchilar tezzkor bilan rivojlanmoqdalar. Bunday tizimlar  moliya-kredit 

va  biznes  soxasidagi  innovatsiyalar  sifatida  2010  yilda  paydo  bo’lgalar  va 

quyidagu amallarni bajarishda ishlatilganlar: 

 Global  bozorlarga  ta’sir  qiluvchi  bozor  ko’rsatgichlarini  bilish  uchun 

tadbirkorlarga pullik maslahatlar berish; 

 Robomaslahatchilarning  qisqa  muddatlarda  biznesning  boshqaruvdagi 

aktivlarini ko’patirishga yordam berishi mumkinligi; 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

 Yangi  investorlarning  nafaqat  kam  marjinalli  mijozlar  bilan  ishlashini,  balki 

badavlat mijozlar hamda aktivlarining sof qiymati ancha katta bo’lgan mijozlar 

bilan  ham  ishlashlariga  imkonn  yaratilishi.  Oldingi  davrda  bunday  mijozlar 

qimmat konsalting firmalarning maqsadli exklyuziv segmenti hisoblanar edi. 

Robomaslahatchi–avtomatlashtirilgan  tarzda  investitsion  yechimlar  topib 

beruvchi  avtomatlashtirlgan  dasturiy  tizimlar  bo’lib,  ular  passiv  operatsiyalar 

asosidagi 

matematik 

algoritmlardan 

va 

vositalarning 

diversifikatsiyasi 

strategiyasidan foydalanib, mijoz uchun optimal (yoki kvazioptimal) invewstitsion 

yechimlar  topib  berishga  yordam  beradi.  Robomaslahatchilar  minimal  ravishda 

quyidagi imkoniyatlarga ega bo’lishlari kerak: 



 

Mijoz uchun kerakli bo’lgan barcha dasturlarni ta’minlab berish; 



  Savdo portfelining balansini avtomatik ravishda tiklay olish; 



  Operatsiyalar bilan passiv boshqarishni amalga oshirish; 



 

Mijozning texnikaviy ta’minotga bo’lgan talabini minimallashtirish; 



  Mijoz bilan interaktiv tarzda ishlay olish; 



  Bulutli texnologiyalar bilan ishlash; 



 

Sun’iy intellect elementlarini qo’llay olish. 

YirikkompaniyalarFinTexningtayyorvasinalganmahsulotlarinichetdansotibolis

hgaqiziqadilar, 

kichikkompaniyalarningesabundaytexnologiyalarniishlatishlariuchuntayyorinfratuz

ilmalarmavjudemas. 

Dunyoningbirqancharivojlanganmamlakatlaridagimoliyaviytexnologiyalargabo’lga

ninvestitsiyalarningmiqdoriquidagijadvaldakeltirilgan: 

 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Busohadagistartaplarkeraklidarajadagirivojlanishgaerishishuchunbirnechami

lliondollarlikinvestitsiyalartalabqilganligiuchunhamdavlattashkilotlari, 

banklaryokiyirikmoliyaviykompaniyalargaraqobatchibo’laolmaydilar. 

Demak, 

shumiqdorlardagiinvestitsiyalarsizmoliyaviytexnologiyalarbo’yichaqandaydirdiqqa

tgasazovorbo’lganishlarqilishmumkinbo’lmaydi. 

Undantashqari, 

O’zbekistondagio’rtavakichikbizneshammurakkabFinTexyechimlardanfoydalanish

gahali-hanuztayyoremas. 

Bundaykompaniyalaruchunbanklarningtadbirkorlargataklifetayotganyechimlariha

mjudamoskeladi.  Masalan,  onlaynbuxgalteriya,  hisobishlariniavtomatlashtirish, 

moliyaviymodellartuzishvabiznesrejalaryozibberishsingaritakliflarulargaasqotishi

mumkin. 

Yuqoridatavsifetilganshart-

sharoitlardamoliyaviytexnologiyalardanfoydalanishvaularnirivojlantirishgaengqizi

qadigantashkilotlarbonklarbo’libchiqadi. 

Kredit 

tashkilotlari 

bilan 

bog’liq 

bo’lmagan  mustaqil  yechimlar  juda  ham  kam  uchraydi.  Bank  sektorining 

konsolidatsiyasi  sharoitida  FinTex  mahsulotlar  orasidagi  raqobat  oz’-o’zidan 

kamayadi  va  bu  holat  startaplarga  qarshi  bir  jiddiy  factor  bo’lib  chiqadi. 

Raqobatbo’lmasa, 

turlixildagikompaniyalarningyechimlariko’pchilikdaqiziqishuyg’otmaydi, 

ommaviylashmaydi,  ularning  rivojlanishi  uchun  kerakli  bo’lgan  investitsiyalar 

kelmaydi  va  g’ya  qanchali  yaxshi  bo’lmasin,  u  unutilishga  mahkum  bo’ladi.