Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

NASAA  assotsiatsiyasi  va  undan  so’ng  birjalar  va  qimnatli  qog’ozlar  bo’yicha 

komissiya  –  SEC  nazoratni  amalga  oshiradi.  Evrova  yoki  Osiyo  kreditlash 

bozorlari bilan ishlash uchun ular halqaro ofislar ochishlari va mahalliy qonunlarni 

hisobga  olgan  holda  ish  olib  borishlari  lozim  bo’ladi.  Evrovada  ham  Evropa 

Ittifoqining  27  davlati  orasida  konunlarni  muvofiqlashtirish  bo’yicha  Yagona 

Nazorat  Mexanizmi  (SSM)  mavjud  bo’lib,  har  bir  mamlakatda  ham  banklar  va 

moliyaviy hizmatlar yetkazib beruvchilarning faoliyatlarini nazorat qilib turadigan 

milliy  tashkilot  mavjud.  O’z  biznesini  boshqa  mamlakatlarda  kengaytirmoqchi 

bo;lgan  tadbirkorlar  ushbu  milliy  tashkilotlar  bilan  birgalikda  ishlashlari  lozim. 

Osiyoda esa bank va moliya tashkilotlari uchun yagona reglament yo’q bo’lib, har 

bir  mamlakat  bunday  masalalarni  o’z  qonunchiligi  doirasida  hal  qiladi.  Agarda 

kompaniya  global  miqyosda  to’lovlar  amalga  oshirish  bilan  shug’ullansa,  ularda 

qo’shimcha  normativ  hujjatlar  paketi  talab  qilinadi.  Korruptsiyaga  qarshi  siyosat 

doirasida  P2P,  P2B  va  B2B  to’lov  maydonchalari  faoliyati  jahonnong  barcha 

mamlakatlarida qattiq nazorat qilinadi. Pullarni yuvish bo’yicha moliyaviy choralar 

ko’rish  halqaro  tashkiloti  (FATF)  jinoyat  yo’li  bilan  olingan  daromadlarni 

legalizatsiya  qilishga  qarshi  jahon  standartlarini  ishlab  chiqqan.  Bu  tashkilot 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Belgiyada joylashgan bo’lib, uning a’zosi 34 mamlakatdir. FATF ning 2012 yilda 

ishlab chiqqan qoidalar to’plami istalgan halqaro to’lov tizimlari uchun majburiy 

talab  hisoblanadi.  To’lov  hizmatlai  bo’yicha  Evropa  Ittifoqi  Direktivalarining 

(PSDva  PSD  2)  asosiy  maqsadi  ham  umumevropa  bozorida  hizmatlarga  bo’lgan 

to’lovlar  uchun  yagona  huquqiy  baza  yaratishdir.  Har  bir  mamlakatda  fintex 

hizmatlar  ko’rsatuvchi  banklar  mavjud,  Masalan  Britaniyada  Barclays, 

Germaniyada  biw-bank  va  Fidor,  Polshada  MBANK,  Ispaniyada  Santander, 

Kanadada  Toronto-Domion,  Avstraliyada  Westpac  Banking  va  boshqalar.  Bu 

mamlakatlarda ish yuritmoqchi bo’lganlar biznesni rivojlantirish uchun huddi shu 

banklarga murojaat qilishlari maqsadga muvofiqdir, chunki  ular qonunchilik bilan 

bog’liq muammolarnihal qilishga yordam bera oladilar.  

 

Hozirgi 

davrda 

respublikamizdagi 

ko’pchilik 

banklarning 

mutahassislari  raqamlashtirish  va  bu  yo’nalishda  yangi  texnologik  yechimlar 

topish  haqida  yanada  ko’proq  fikr  yuritmoqdalar.  Mamlakatimizdagi  moliyaviy 

texnologiyalar  bo’yicha  tashkilotlar  va  bu  yo’nalishda  faoliyatlarini  boshlagan 

kompaniyalar  moliyaviy  texnologiyalarni  qandaydir  katta  tavakkalchiklarga  ega 

bo’lgan bir tajriba sifatida tushunmoqdalar. Shuni uchun ham biz ushbu bo’limda 

O’zbekistonda  moliyaviy  texnologiyalarni  rivojlantirishga  nimalar  to’siq 

bo’layapti  va  bunday  muammolarni  hal  qilish  uchun  nimalar  qilmoq  zarurligini 

o’rganib  chiqishga  harakat  qilamiz.  Avvalo  shuni  aytish  kerakki, 

respublikamizdagi  moliyaviy-texnologik  loyihalarning  fundamental  muammolari 

milliy  iqtisodiyotdagi  umumiy  muammolar  mavjudligi  sababli  yuzaga  kelayapti. 

Busohabo’yichapotentsiyalinvestorlarmamlakatimizdagistartaplargainvestitsiyalarq

ilishgacho’chimoqdalarvapullariningqaytishdanhavotirlanayaptilar. 

ShuninguchunhamBloomchainorqaliekspertlarorasidasorovo’tkazilganida, 

o’zbekmoliya-

texnologiksektoridagifaollikko’pchilikhollardatayyortexnologiyalarniyokikorporats

iyalritarkibidagikomandalarnisotibolishgavaulardanfoydalanishgaqaratilganligima’

lumbo’ldi. 

---