Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

TechCrunch  ning  habar  berishicha,  xakerlar  NiceHash  kriptobirjasini  buzib, 

undan  60  milliondan  ko’proq  dollar  mablag’ni    o’girlashga  erishdilar.  Natijada  5 

mingdan  ortiq  bitkoin  yo’qolishi  kuzatildi.  Belorussiya  davlati  “Raqamli 

iqtisodiyotni rivojlantirish” deb nomlangan dekret kuchga kirgandan so’ng, milliy 

darajada  smart-kontraktlarni  legallashtirgan  dunyodagi  birinchi  mamlakat  bo’ldi. 

Bu  haqda  Belorussiya  Yuqori  texnologiyalar  parki  saytida  habar  berilgan.  Ushbu 

texnopark  tokenlar  bo’yicha  operatsiyalarni  amalga  oshirish  bo’yicha  loyihalarni 

hayotga tadbiq qilish uchun mo’ljallangan tajriba maydoni hisoblanadi. Mamlakat 

prezidentining  bildirishicha,  dekret  respublikada  information  texnologiyalari, 

kriptovalyutalarni 

va 

blokcheyn 

texnologiyasini 

rivojlantirishga 

hamda 

mamlakatga  transmilliy  IT-kompaniyalar  kelishiga  qulay  imkoniyatlar  yaratadi. 

Uning  aytishicha  “Yangi  dekret  ICO  larni,  kriptovalyutalarni  va  smart-

kontraktlarni (blokcheyn texnologiyasi asosida kontraktlar tuzish va uni bardavom 

etishga  mo’ljallangan  komp’yuter  dasturi)  qonuniylashtiradi”.  Dekret  tokenlar 

yaratish, ularni almashtirish, saqlash, joylashtirish, sotib olish hamda kriptobirjalar 

va  kriptovalyutalar  platformalari  faoliyatiga  doir  hech  qanday  chegaralashlar  va 

mahsus talablarni nazarda tutmaydi. Yuqori texnologiyalar parkining bildirishicha 

“Jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan mayning faoliyati, tokenlarni 

sotish,  almashtirish  hamda  joylashtirish  tadbirkorlik  faoliyati  deb  hisoblanmaydi 

va tokenlar deklaratsiya qilinmaydi. Mayning faoliyati, tokenlarni yaratish, sotish 

va sotib olish esa 2023 yilgacha soliqqa tortilmaydi”. Ammo bu ish Belorussiyada 

elektr  energiyaga  bo’lgan  ehtiyojni  ancha  oshiradi,  chunki  mayning    juda  ham 

katta  elektr  energiyasini  talab  qiladi.  Shuning  uchun  ham  mamlakatda  nisbatan 

arzon elektr energiya ishlab chiqarishga imkon beradigan atom elektr stantsiyalari 

qurilmoqda  va  yana  yangilarini  qurish  rejalashtirilmoqda  (Buni  Rossiyaning 

“Atomstroyeksport”  tashkiloti  amalga  oshirmoqda.  Natijada  2019-2020  yillarga 

kelib atigi ikkita energoblok mamlakatga 2Gvt arzon atom elektr energiyasi ishlab 

chiqarib  beradi).  Rossiya  prezidenti  ham  2019  yil  1  iyuligacha  kriptovalyutalar 

aylanmasi  va  ICO  haqidagi  qonunlani  ishlab  chiqishga  topshiriq  bergan.  Chunki 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Rossiyada  ham  kriptovalyutalar  bozorida  ishlovchilar  soni  borgan    sari  oshib 

bormoqda.2017  yilning  dekabr oyi  boshida  Venesuela prezidenti  Nikolas  Maduro 

ham  mamlakatda  100  mln  ElPetro  kriptovalyutasini  chiqarish  haqida  topshiriq 

bergan. Ushbu kriptovalyuta mamlakatda chiqarilayotgan neft bilan ta’minlanadi – 

ya’ni 1ElPetro 1 barrel neft narxiga teng bo’ladi. Mamlakat rahbarining fikricha, 

ElPetro Venesuelaning “pul suvereniteti” ni ta’minlab berishi va pul oqimi hamda 

investitsitsiyalarni  ko’paytirishi  kerak.  Boshqa  barcha  kriptovalyutalardan  farqli 

o’laroq, bu kriptovalyuta VenesuelaningAyakucho neft konidagi 5 milliard barrel 

neft  bilan  ta’minlanadi.Agarda  kriptovalyuta  loyihasi  muvaffaqiyatsizlikka 

uchrasa, har bir kriptovalyuta egasi bir barrel (yoki bir bochqa) neft egasi bo’ladi. 

Hozirgi narxlarda bu 60 dollar degani. 2018 yil 20 fevralda sotuvga chiqarilgan bu 

kriptovalyuta birinchi  kunningo’zidayoq  735  mlndollarlik sotildi,  bir hafta ichida 

esa  bu  miqdor  1  milliard  dollarga  yetdi.  Muvaffaqiyatdan  ruhlangan  loyihachilar 

endi PetroGold kriptovalyutasini chiqarishni rejalashtirayptilar – bu kriptovalyuta 

esa  oltin  bilan  ta’minlanadi.  Agarda  loyiha  muvaffaqiyatli  amalga  oshsa,  Petro 

ning    kapitalizatsiyasi  6  milliard  evroga  yetishi  mumkin.  Frankfurt  moliya  va 

menejment maktabining professori Philipp Sandnerning fikricha, virtual bozordagi 

bu  kriptovalyuta  material  boylik  bilan  ta’minlangan  bo’lgani  uchun  bitkoinga 

nisbatan  ancha  stabil  bo’lishi  mumkin.  Karakasdagi  mas’ullarning  fikrlaricha, 

ularning  o’z  mustaqil  kriptovalyutalari  halqaro  valyuta  bozorlari  bilan  yaqindan 

muloqot  qilishga  imkon  beradi  va  chet  ellardan  moliyaviy  mablag’larni  jalb  qila 

oladi.  Har  qanday  xolatda  ham  ElPetro  kriptovalyutasi  chiqarishni  virtual 

dunyodagi  bir  tajriba  sifatida  qabul  qilsh  mumkin.  Agar  bu  yondoshuv  o’zining 

samaradorligini  ko’rsatsa,  boshqa  mamlakatlar  ham  iqtisodiyotni  rivojlantirish 

uchun  bu  tajribadan  foydalanishlari  mumkin  bo’ladi.  Evropada  ham  bunday 

jarayonlar  davom  etmoqda,  masalan,  Buyuk  Britaniya  o’z  kriptovalyutasini 

chiqarishni rejalashtirayapti. Bu kriptovalyuta Britaniya funt-sterlingi bilan bog’liq 

bo’lib, markaziy bankning fikricha, u banklar o’rnini bosishi mumkin.  

---