Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Inkling 

Systemso’zilmiy-

tijoriyishlariniyanadarivojlantirishuchunturlivenchurfondlardan, 

shujumladan, 

Sequoia Capitaldan 17 milliondollarmablag’ jalbqilaolgan. 

Video o’yinlar orqali ta’lim olish usuli 

 

Uzoq  davrlar  mobaynida  ta’lim  jarayoniga  video  o’yinlarni  jalb  qilish 

masalasiga  unchalik  katta  e’tibor  berilmagan  edi.  Ko’pchilik  pedagoglar  video 

o’yinlarni  bekorchi  vaqt  o’tkazish  deb  hisoblaganlar,  boshqalari  esa  uni  yosh 

avlodning “ma’naviy buzilish” yoki ularni to’g’ri yo’ldan ozdirish vositasi sifatida 

tushunadilar.  Xozirgi  davrda  esa  bunday  ehtirosli  yondoshuvlarni  uzoqni  ko’ra 

bilmaslik  bo’lganligini  qayd  etish  mumkin.  Turli  darajadagi  va  sohalardagi 

ta’limga  oid  mutaxassis-ekspertlarning  holisona  fikrlariga  ko’ra,  video  o’yinlari, 

boshqa  turdagi  media  vositalarga  qaraganda  real  dunyodagi  bilimlarni  va 

tajrivalarni virtual dunyoga kirgan holda yaxshiroq o’zlashtirish imkonini yaratar 

ekanlar.  Avstraliyadagi  Foresign  Institute  ning  ilmiy  izlanishlariga  ko’ra,  video 

o’yinlarining  Civilisation  III  deb  nomlangan  strategiyasi  modeli  tarixiy 

jarayonlarning  rivojlanish  mantiqi  haqida  juda  yaxshi  taa’surot  hosil  qiladi  va 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

buning natijasida nega ba’zi bir tsivilizatsiyalar yer yuzidan izsiz yo’qolib ketishi 

va  ba’zilarining  esa  tez  sur’atlar  bilan  rivojlanib  ketishi  sabablarini  tushuntirib 

beradi. Shunday qilib, agarda o’quvchi oddiy tarix kitoblaridan o’tmishning muhim 

voqea-hodisalari  haqida  qandaydir  ma’lumotlar  olsa,  katta  miqyosdagi  va  yaxshi 

o’ylab  tashkil  qilingan  o’yin  simulyatorlari  undan  ko’ra  ko’proq  va  muhimroq 

ma’lumotlarni  bilish  hamda  o’zlashtirish  imkoniyatini  yaratadi.  Ya’ni,  insoniyat 

jamiyatining  rivojlanishi  aniq  qonuniyatlarga  bo’ysunishini  va  xuddi  shu  tufayli 

qandaydir yo’nalishlarda rivojlanishini anglashga imkon beradi. Masalan, Serious 

Games  deb  nomlangan  jiddiy  komp’yuter  o’yinlari  tarafdorlari  bunday 

o’yinlarning tashqi ko’rinishiga kamroq ahamiyat berib, uning o’yin mexanikasiga 

asos  solingan  abstract  printsiplarga  ko’proq  e’tibor  berish  kerakligini  uqtiradilar. 

Nimalargadir  o’rgatuvchi  va  nimalardir  bo’yicha  malaka  oshirishga  imkon 

beruvchi  komp’yuter  o’yinlarining  ko’zga  yaqqol  tashlanib  turgan  afzalliklariga 

qaramasdan, zamonaviy ta’lim tizimida video o’yinlar vositasida o’qitish usulidan 

juda kam miqyosda foydalaniladi. Buning sababi, nafaqat jamiyatning komp’yuter 

o’yinlariga  nisbatan  salbiy  munosabati,  ko’pchilik  katta  mavqega  ega  va  keksa 

yoshdagi  pedagog-olimlarning  kom’yuter  o’yinlari  kontseptsiyasini  juda  yuzaki 

tushunishi  (yoki  komp’yuter  savodxonligi  past  darajada  ekanligi  tufayli  umuman 

tushunmasligi),  balki  murakkab,  mantiqli,  chiroyli,  qiziqarli  va  aynan  kerakli 

bo’lgan  komp’yuter  o’yinlarini  yaratish  uchun  juda  katta  mablag’lar  kerakli 

bo’laganligidir.  Bu  to’siqni  muvaffaqiyatli  yengib  o’tish  uchun  ishonch,  bilim, 

intilish,  moliyaviy  va  tashkiliy  baza  hamda  siyosiy  chora-tadbirlar  kerak  boladi. 

Misol sifatida, zamonaviy komp’yuter o’yinlarining asosiy nazariyotchilaridan biri 

bo’lgan  Yan  Bogost  tomonidan  ishlab  chiqilgan  tijoriy  yo’nalishdagi  Persuasive