Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Mastercoin,  Ethereum,  BitShares,  CounterpartyvaStellardeb  nomlangan 

tizimlar.  Ularning  barchasiblokcheyn  asosida  maxsus  ishlab  chiqilgan  o’ziga  hos 

elektron  platforma  taklif  qiladi.  2013  yil  o‘rtalarida  jurnalist  Vitalik  Buterin 

qanday qilib bitkoin bu qadar keng ommaviylikka erishgani haqida o‘ylanib qoldi. 

Uning  nuqtai-nazaridan,  bazaviy  bitkoinprotokolidasturchilarga  ishonchli  va  shu 

bilan  bir  paytda  foydalanuvchiga  nisbatan  do‘stona  bo‘lgan  ilovalar  dasturiy 

interfeysi  (API  –  applications  program  interfeys)  yaratish  haddan  tashqari 

beso‘naqay  bo‘lib  ko‘ringan.  Uning  negizida  yaratilgan  barcha  ikkilamchi 

protokollar  tor  doirada  ixtisoslashgan  bo‘lib  chiqdi.  Mohiyatan,  bitkoin 

protokoliWindowspaydo  bo‘lishidan  oldin  ommaviy  bo‘lgan  DOS  operatsion 

tizimini  eslatib  yuboradi.Agar  istalgan  dasturlash  tilida  yozilgan  istalgan  ilova 

faoliyatini  ta’minlay  oladigan  mustaqil  protokol  va  blokcheyn  yaratiladigan 

bo‘lsachi?  Dasturchilar  «to‘liq  Tyuring»  deb  ataydigan  protokol  bo‘lsachi?  U 

haqiqatda  istalgan  normarkazlashgan  servisni  qo‘llab-quvvatlashi  mumkin 

bo‘lsachi  –  onlayn  valyuta  birjalari,  intellektual  shartnomalar,  aksiyadorlar 

registrini  yuritish,  ovoz  berish  tizimlari,  Dapps,  DAK,  DAO  vaboshqalar,  – 

bularning  barchasi  dasturchilarga,  ularning  fikriga  ko‘ra,  yetarli  darajada  jalb 

etuvchan  interfeys  bozori  yaratishga  imkon  bersachi?  Taklif  qilingan  yechim 

kriptovalyuta  olamida  haqiqiy  dovul  ko‘tardi:  to‘liq  qayta  ishlangan,  yuz  foiz 

universal,  nomarkazlashgan  blokcheyn,  istalgan  shartnomalar  bajarilishini  tashkil 

qilish  va  nomarkazlashgan  ilovalarni  ishlab  chiqish  mumkin  bo‘lgan  ochiq 

platforma sifatida faoliyat ko‘rsatishga qodir bo‘ladigan bunday yangi platformaga