Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

tashkilot  doirasidan  tashqarida  bu  resurslarning  barchasini  muvofiqlashtirish 

harajatlari  sof  nominal  bo‘ladi  –korxona  dasturiy  ta’minoti  bajariladigan 

serverlarda  ishlashiga  elektrenergiyasi  uchun  to‘lovlar  kerak  bo’ladi,  xolos. 

Korxona  yollagan  odamlar,  tashkilotlar  va  zavodlarni  boshqarish  uchun 

byurokratiya  tizimi  talab  etilmaydi.  Yangi  platforma  yordamida  mijozlar  uchun 

qiymat va mulkdorlar uchun boylik yaratishga an’anaviy menejment yoki ierarxiya 

umuman  yoki  deyarli  talab  qilinmaydigan  yangi  tashkilotlarni  tasavvur  qilish 

unchalik  qiyin  emas.  Va  nihoyat,  ishonch  asosidagi  munosabatlar  o‘rnatish 

harajatlarni  nolga  yaqinlashtiradi.  Ishonch  tashkilotga  emas,  blokcheyn  ishini 

ta’minlaydigan  ko‘plab  odamlarning  birgalikdagi  ommaviy  ishlariga,  dasturiy 

kodni tekshirish va havfsizlik hamda funksionallikka bog‘liq bo‘lib qoladi. 

Taqsimlangan  mustaqil  korxonani  qanday  tashkil  qilish  mumkin?  Bunday 

kompaniyakeng  funksionalga–oldindan  belgilangan  reglament  asosida  ma’lum 

doiradagi vazifalarni yoki kengroq biznes-funksiyalarni bajaradigan agentlarga ega 

bo‘lishi 

lozim. 

Individual 

shaxslar, 

potensial 

aksiyadorlar 

yoki 

foydalanuvchilarning  jamoalari  yoki  tashkilotlar  quyidagi  ko‘rsatkichlarni 

belgilagan holda bunday korxonalar ochishlari mumkin: 

1. qiymatga  yo‘naltiriganlik:  dunyoni  o’zgartirish  va  qiymat  yaratish  yoki  uni 

o‘zgartirish uchun zarur bo‘lgan jarayonlarni tushunish. 

2. bajarishi  lozim  bo‘lgan  vazifa:  tashkilot  mavjudligidan  qanday  ma’no 

kutiladi? Bu korxonani nima uchun tashkil qilyapmiz? 

3. konstitutsiya:  tashkilotning  umumiy  maqsadlari  va  u  qiymat  yaratadigan 

qoidalarni tavsiflash lozim. 

4. ish  usullari:  masalan,  tashkilot  qiymat  yaratishda  o‘zini  qanday  tutishi,  u 

qanday  moliyalashtirilishi  (kraudfanding  orqali,  ilk  bosqichda  an’anaviy 

investitsiyalar orqali, foyda hisobidan), resurslarni qanday xarid qilish zarur. 

5. mehnatning odamlar va mashinalar o‘rtasida taqsimlanishi: yaqin istiqbolda, 

aftidan, yaratilayotgan tizimda odamlar rahbarlik qilishi lozim. 

6. dastur  funksiyalari: korxona  tashqi  shartlar  o‘zgarishini  qanday  aniqlaydi  va 

ularga qanday javob qaytaradi. 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

7. odob-axloq  kodeksi:  bu  yerda  «yovuzlik  qilma»Googletamoyili  bilan 

cheklnaib  bo‘lmaydi.  Taqsimlangan  mustaqil  korxonaga  maqbul  keladigan  xulq-

atvor aniq va ravshan ta’riflanishi kerak bo‘ladi. 

Ehtimol,  yaqin  kelajakdataqsimlangan  mustaqil  korxonalar  hali-zamon 

paydo  bo‘lmaydi,  lekin  ular  ortida  turgan  kontseptsiya  biznes-strategiyaga  ta’sir 

etishi  mumkin.  Global  pirring  platformalari  rivojlanishi  bilanshaxsni  tasdiqlash, 

ishonch  asosida  munosabatlar  o‘rnatish,  nufuz  shakllantirish  va  tranzaksiyalar 

o‘tkazish  uchun  ko‘pchilikning  muvaffaqiyatga  erishishiga  hizmat  qilishi  lozim 

bo‘lgan  yangi  firma  tuzilmalarini  yaratish  mumkin.  Yuqoridagilarni  diqqat  bilan 

o’qib  chiqqan  bo’lsangiz,  siz  boylikni  demokratik  ruhda  taqsimlashni 

ta’minlaydigan va tarmoqni muvozanatdan olib chiqishga yordam beradigan yangi 

biznes-modellar  haqida  ancha  narsalarni  bilib  oldingiz.Umuman  olganda,  uzoqni 

ko‘zlab  ish  yuritadigan  kompaniyalarblokcheyn  iqtisodiyotida  ishtirok  etishga 

harakat qiladilar. Rivojlanayotgan dunyoda qiymat yaratishni (tadbirkorlik tufayli) 

va  qiymatda  ishtirok  etishni  (kompaniyadagi  taqsimlangan  mulkchilik  mexanizmi 

orqali)  taqsimlash  mexanizmi  muvaffaqiyatga  erishish  paradoksini  hal  qilishga 

qodir  deb  o’ylaymiz.Alohida  shaxslar  yoki  markazlashtirilgan  vositachi-ilovalar 

emas,  piring  tarmoqlari  qatnashchilari  tomonidan  jarayonlarni  modernizatsiya 

qilish  va  avtomatlashtirish  yuqorida  qayd  qilingan  qator  ustunliklar  keltirishga 

qodir bo’ladi, shu jumladan: 

•  tezlik o’sishi (boshdan-oxir avtomatlashtirish); 

•  harajatlarning  kamayishi  (amalda  bu  cheksiz  ma’lumotlar  hajmini  qayta