|
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
mexanizmi hamda kriptovalyuytalardan foydalanilish va ularning rivojlanish
tendentsiyalari bo’yicha baholi-qudrat bir qancha ma’lumotlar berilgan. Shuni ham
aytishimiz kerakki, har qanday yangi ma’lumot, u qanchalik foydali bo’lmasin,
amalda ishlatilmasa, moddiy foyda keltira olmaydi. Buni unutmang, va
bilimlaringizni amalda ishlatishdan erinmang. Bunda tavakkalchilik qilishga to’g’ri
keladi, albatta. Ammo tavakkal qilmasangiz, hayotda hech nimaga erisha olmaysiz.
Tavakkalchilik darajasini kamaytirishni usuli esa aktivlarning diversifikatsiyasi,
doimiy o’qish va o’rganish, yangi texnologiyalarni bilish va tushunish, ishonchli
hamkorlar topishdir.
Endi raqamli iqtisodiyot bo’yicha jahon miqyosidagi asosiy trendlarni ham
yoritib o’tishga harakat qilamiz:
Innovatsiyalar hayotiy tsiklining kamayishi – sohalar bo’yicha muhim
innovatsiyalarning paydo bo’lishini oldindan oldindan ko’ra olish juda ham
muhim, chunki aks holda ushbu soha yangi innovatsion yechimlar ta’sirida yo’q
bo’lib ketishi ham mumkin. Misol sifatida musiqa bozoridagi ilg’or texnologiyalar
evolyutsiyasi vositasida tushuntirishimiz mumkin: vinil plastinkalar –magnitofon
lentalari – kassetalar – kompakt disklar – DVD – MP3 – on-line strimming
servislari.
Mehnat bozori tuzilishining o’zgarishi – information texnologiyalarning
rivojlanishi ishchi-xodimlarning malakalariga bo’lgan talablarni ham tubdan
o’zgartirib yuboradi. Natijada aqliy mehnatnig qadri oshib, bu sahada
ishlaydiganlarga ish haqi miqdori ancha katta bo’lib ketadi. Buni iqtisodchilar
texnik progressning yangi texnologiyalar bilan ishlay oluvchilar tomonga qarab
burilishi (skill-based technological change – SBTC) deb ataydilar. Bu shubxasiz
jahon trendidir va shuning uchun ham bu xolatni ta’lim dasturlari hamda rejalarini
tuzishda hisobga olish kerak bo’ladi. Masalan, BCG konsalting kompaniyasining
ma’lumotlariga ko’ra, Germaniyada ommaviy robotlahstirish hisobiga 2025 yilga
kelib 610 ming ish joyi qisqaradi, ammo 960 ta malakali hodimlar talab qiladigan
yangi ish joylari paydo bo’ladi (RAEK, NIU BSHE, Ekonomika Runeta RF, str.5).
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Asta-sekin jahon bo’ylab raqamli iqtisodiyot tamoillari va dasturiy-texnok
hamda algoritmik vositalari mobil tijoratga o’tish jarayoni amalga oshadi;
Internet tizimida va raqamli dunyoda oldindan bashorat qilib bo’lmaydigan va
kutilmagan ko’rinishdagi firibgarlik va tovlamachilik xolatlari yanaga rivojlanib
boradi, kompaniyalar esa buning oldini olish uchu katta kuch sarflashlariga to’g’gri
keladi;
Sharing economy texnologiyalari insonlarning shaxsiy mulkka ega bo’lish
istagiga ta’sir qila boshlaydi va yoshlar albatta shaxsiy mulikka ega bo’lish
kerakligidan voz kehca boshlaydilar;
Ijtimoiy tarmoqlar iste’mol imkoniyatlariga va harid bo’yicha qarorlar qabul
qilish jarayoniga tobora ko’proq ta’sir ko’rsata boshlaydilar;
Virtuallik xizmatlari va bulutli texnologiyalar biznes uchun tobora ko’proq
imkoniyatlar yaratib, kompaniyalar ularni o’z faoliyatlariga yanada ko’proq jalb
qila boshaydiar. Bu esa o’z navbatida information tizimlarning havfsizligi va
ishnochliligini ta’minlab beradi;
Kraudsorsong va kraudfanding texnologiyalarining biznesga kirib kelish
jarayoni yanada kuchayadi va kompaniyalar jamoaviy fikr va jamoaviy
mablag’lardan keng foydalangan xolda nafaqat tijoriy, balki ijtimoiy masalalarni
ham hal qila boshlaydilar;
Sun’iy intellect va Big Data texnologiyalarining Mashine Learning asosidagi
imkoniyatlari kompaniyalarning mijozlarga yo’naltirilganligini ta’minlaydi va
iste’molchilarning qoniqish darajasini oshiradi;
Buyumlar interneti kompaniyalarni kerakli bo’lgan ma’lumotlarni shu zumdayor
yig’ish, qayta ishlash va tahlil qilish imkoniyati bilan ta’minlaydi. Bu esa insoniy
faktorning ko’zda tutilmagan nojo’ya ta’sirlaridan qutulishga yordam beradi;
Virtual va to’ldirilgan voqe’lik texnologiyalari hamda robotlashtirish ishlab
chiqarish modellarining tubdan o’zgarishiga juda katta ta’sir qila boshlaydi;
3D-printerlar esa ishlab chiqaruvchilarni iste’molchilarga shu qadar
yaqinlashtiradiki, endi mahsulotlarni individual zakaz bo’yicha kichik partiyalarda
ishlab chiqarish ham juda foydali bo’lib qoladi;
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Kompaniya va tashkilotlarning yangi texnologiyalarni o’zlashtirish jarayoniga
bog’liq ravishda, ishchi-xizmatchilarning malaka oshirishiga bo’lgan talablar ham
keskin o’zgaradi va hodimlarning butun umri davomida ta’lim olishi (Life Long
Learning) kerakligi zamona talabi bo’lib qoladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
