Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Hulosa va takliflar 

Davlatimizning raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlari 

information  texnologiyalar  va  elektron  hujjat  aylanishi  sohasida  bir  qancha  yangi 

samarali  yo’nalishlar  hosil  bo’lishiga  olib  keladi.  Raqamli  iqtisodiyotning 

rivojlanishiga asosiy turtkilardan biri bo’lib, jahon miqyosidagi internet tizimining 

barqaror  ishlashi  va  sifatli  aloqaning  mavjudligi  sabab  bo’ldi.  Bu  imkoniyatlar 

natijasida  katta  hajmdagi  ma’lumotlarni  almashinishni  amalga  oshirilishi  hamda 

ularni  saqlash  va  qayta  ishlash  mumkin  bo’ldi.  Bu  esa  o’z  navbatida  aniqroq 

bashorat 

qilish, 

asoslangan 

yechimlar 

qabul 

qilish 

hamda 

hisoblash 

imkoniyatlaridan  unimli  foydalanishga  yo’l  ochadi.    Bunday  ishlarni  amalga 

oshirish  uchun  esa  global  information  platformalar  ko’rinishidagi  infratuzilma 

talab  etiladi,  albatta.  Ammo  bunda  bir  qancha  tavakkalchiliklarga  duch  kelish 

ehtimoli  vujudga  keladi,  shu  jumladan,  ma’lumotlarni  yo’qotish  ehtimolligi, 

biznesni yoqotib qo’yish ehtimolligi, ish joylarining kamayib ketishi, havfsizlikka 

putur yetishi va modernizatsiya qilish zaruriyati. Bu muammolarni iloji boricha tez 

hal qilish kerak bo’ladi, aks holda kechikich, katta zararlarga olib kelishi mumkin. 

Chunki  boshqa  rivojlangan  mamlakatlarda  iqtisodiyot  faol  ravishda  va  tezkorlik 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

bilan elektron ko’rinishga o’tkazilmoqda. Iqtisodiyotni raqamlashtirishda quyidagi 

savollarga alohida ahamiyat berish kerak bo’ladi: 

  Iqtisodiyotni raqamlashtirsh qanday natijalarga olib keladi? 

  Bunday yangi sharoitlarda harakat dasturi qanday bo’lishi lozim? 

  Iqtisodiyotni  raqamlashtirishda  nimalarga  asosiy  diqqat-e’tiborni  qaratish 

kerak? 

Kelajak  nuqtai-nazaridan  raqamli  iqtisodiyotni  qanday  tasavvur  qilish 

mumkin? Fikrimizcha, bu ob’ektiv jayon bo’lib, uni to’xtatib turishga bizda imkon 

yo’q. Ammo har qanday rivojlanayotgan jarayon singari, unda ham ijobiy hamda 

salbiy tomonlar mavjud. Eng birinchi navbatda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish 

va qo’l mehnatini texnologiyalar bilna almashtirilishi hisobiga ish o’rinlari ancha 

miqdorga  kamayadi.  Ijobiy  tomonlar  esa  qulaylikning  vujudga  kelishi,  ishlab 

chiqarish  unumdorligining  oshishi,  oldin  hayolga  ham  kelmagan  yangi 

imkoniyatlarning  paydo  bo’lishidir.  Ammo  asosiy  muammo  bunda  ham  emas, 

muammo inson bilan bog’liq – inson ham bunday global o’zgarishlarga tayyormi? 

Ilg’or  texnologiyalar  katta  siyosiy  g’alayonlar,  to’qnashuvlar,  misli  ko’rilmagan 

tabaqalanishlar, millatchilik, tushunmovchiliklar va inqiloblarga olib kelmaydimi? 

Robotlar  va  sun’iy  intellect  tizimlari  insonlar  o’rnini  egallab  olib,  ularning 

raqobatchilariga  aylanmaydimi?  Chunki  raqamli  transformatsiya  insoniyat 

evolyutsiyasining  yana  bir  bosqichidir.  Agar  tarixga  nazar  solsak,  bunday 

o’zgarishlar  ko’p  martalab  sodir  bo’lgan.  Yangi  texnologiyalar  hosil  bo’lib,  ular 

odatiy  mutaxassisliklarning  o’rning  egallaganlar.  Ammo  bularning  natijasida 

insonlar  ko’pchilik  xollarda  manfaat  ko’rganlar  holos.  Moslasha  olmaydiganlar 

uchungina  bunday  jarayonlar  yomon  bo’lib  chiqqan,  albatta.  Lekin,  ko’pchilik 

insonlar  moslasha  oladilar  va  buning  natijasidan  insoniyat  hayoti  yanada  farovon 

va  yanada  yaxshi  bo’lib  boraveradi.  Endi  yuqoridagilardan  kelib  chiqqan  holda, 

hulosa  sifatida  kriptovalyutalar  bilan  bog’liq  bir  qancha  taklif  va  mulohazalarni 

yoritib o’tamiz. Pullarni har kim va har kuni ishlatishiga qaramay, pul nima o’zi? - 

degan  savolga  ko’pchilik  insonlar  to’g’ri  javob  bera  olmaydilar.  Pulni  absolyut 

---