Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

yaylovlardagi  chorva  mollarini  kuzatish  uchun  uchuvchisiz  qurilmalar  – 

dronlardan foydalanish;  



 

Mamlakat  qishloq  xo’jaligining  turli  xil  yo’nalishlaridagi  yuqori  texnologiyali 

sohalarda  ishlash  uchun  malakali  mutaxassislar  tayyorlash  va  ularni  qishloq 

xo’jalik ishlariga jalb qilish;  



 

Resbublika  qishloq  xo’jaligining  turli  sohalariga  ilg’or  innovatsion 

texnologiyalarni va chet el tajribasini joriy qilish;  



  Keyinchalik umumrespublika  miqyosida  foydalanish  maqsadida oldin  shaxarlar 

va  so’ngra  viloyatlar  miqyosida  ma’lumotlarni  raqamli  usulda  almashinishga 

o’tish;  



 

Kelajakda  to’liq  elektron  ish  yuritishga  o’tish  maqsadida  qog’oz  ko’rinishidagi 

ma’lumotlardan va hisobot formalaridan imkoniyat darajasida voz kechish;  



 

Qishloq ho’jalik xizmatchilari, fermerlar va ishlab chiqaruvchilar hamda davlat 

boshqaruv  organlari  orasidagi  aloqa  samaradorligini  elektron  usullardan 

foydalangan xolda sezilarli darajada oshirish;  



 

Mahalliy sharoitlarda turli xildagi qishloq xo’jalik ekinlarni yetishtirish usullari 

va  uslubiyati  bo’yicha  omma  foydalana  oladigan  elektorn  ma’lumotlar  bankini 

yaratish  va  bu  haqdagi  ma’lumotlarni  barcha  qishloq  xo’jaligi  xodimlariga 

yetkazish  –  bu  qishloq  xo’jaligini  ilmiy  asosda  yuritish  va  yuqori  hosildorlikka 

erishishga yordam beradi;  



 

Qishloq  ho’jaligini  boshqarishning  samarador  mexanizmini  yaratish  uchun 

ekinlar va chorva mollarining doimiy monitoring va baholanuvini yo’lga qo’yish 

lozim;  



  Qishloq xo’jalik xodimlari va fermerlarni mahsulotlarni yetishtirish, yig’ib olish, 

saqlash,  qayta  ishlash,  sotish  va  marketing  hamda  logistika  jarayonini  amalga 

oshirish  bo’yicha  maslahatlar  bera  oladigan  konsalting  kompanilari  faoliyatini 

yo’lga qo’yish;  

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 



  Qishloq  xo’jaligini  respublika  va  viloyatlar  miqyosida  samarali  boshqarish, 

consulting hizmatlarini berish va monitoring qilish bo’yicha raqamli platformalar 

yaratish;  



 

Respublikaning tez o’zgaruvcha continental muhitiga moslasha oladigan qishloq 

xo’jaligi o’simliklari va uy xayvonlari yetishtirish texnologiyalarini ishlab chiqish 

yoki boshqa mamlakatlarda mavjudlarini ijodiy ravishda o’zlashtirish;  



 

Qishloq  xo’jalik  ekinlarining  mahalliy  klimatik  sharoitlarga  chidamli  bo’lgan 

yangi  sortlarini  yaratish  bo’yicha  ishlarni  gen  injeneriyasi  usullari  yordamida 

rivojlantirish;  



 

Qishloq  xo’jalik  mahsulotlarini  uzoq  muddat  saqlay  oladigan  va  oson 

transportirovka  qila  oladigan  jihozlar,  usullar,  transport  vositalari  va  mashina-

mexanizmlar yaratish;  



 

Qishloq  xo’jalik  mahsulotlarining  jahon  bozorida  raqobatbardosh  bo’lgan 

ekologik  toza  bozorbop  turlarini  yetishtirish  uchun  mo’ljallangan  qishloq 

xo’lagigi infratuzilmasini tashkil qilish;  



  Raqamli  texnologiyalardan  foydalanish  asosida  davlat  tomonidan  qishloq 

xo’jaligi uchun ajratilgan davlat mablag’larining, yer maydonlarining va moddiy 

boyliklarining samaradorligini ta’minlash;  



 

Eng  ilg’or  xorijiy  analoglar  asosida  rejali  tarzda  “Aqlli  qishloq  xo’jaligi” 

texnologiyalarini mamlakatimiz xududlarida tadbiq qilishga erishish;  



  Innonatsion  yechimlar  asosida  qishloq  xo’jaligi  ishlab  chiqaruvchilari  logistik 

infratuzilmasining samaradorligini oshirish.  

Yuqorida sanab o’tilgan masala va muammolarni hal qilish hamda hayotga tadbiq qilish 

uchun qishloq xo’jaligiga zamonaviy raqamli texnologiya usullari va vositalarini tadbiq 

etish  talab  qilinadi.  Buning  uchun  esa  yuqorida  ko’rsatilgan  takliflarni  vaqt  va  fazo 

masshtabida samarali ravishda rejalashtirsh talab etiladi. Bu ish albatta sun’iy intellect 

texnologiyalari  (AI)  ni  qo’llashni,  ma’lumot  yig’ish,  uzatish,  qayta  ishlash  va  saqlash 

uchun  big  data  dan  foydalanishni,  turli  xildagi  sharoitlarda  qishloq  xo’jaligini 

boshqarish  va  monitoring  qilish  uchun  virtual  reallik  (VR)  hamda  to’ldirilgan  reallik 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

(AR) texnologiyalarini qo’llashni talab qiladi. Qishloq xo’jalik ekinlarining real xolatini 

tezkor bilish va buning asosida ularni optimal boshqarish uchun esa buyumlar interneti 

(internet of things – IoT) dasturiy-texnik vositalaridan foydalanish ham talab etiladi.  

 

Qishloq  xo’jaligi  ishlab  chiqaruvchilari,  yetkazib  beruvchilari  va  bular    bilan  bog’liq 

bo’lgan  davlat  tashkilotlari  bo’yicha  barcha  ma’lumotlarni  mahsus  integrallashgan 

“Aqlli  qilshloq  xo’galigi”  platformasida  saqlash  ayni  muddao  bo’ladi.  Ushbu 

platformaning  ochiqligini  ta’minlash  uchun  uning  funktsiyalari  davlat,  bank,  soliq, 

sug’urta  va  moliya  tashkilotlari  bilan  bilan  integrallashgan  bo’lishi  lozim.  Bunday 

raqamli texnologiyasi platformalarining qishloq xo’jaligiga tadbiq qilinishi o’z-o’zidan 

shunga  mos  bo’lgan  infratuzilmani  ham  talab  qiladi.  Bu  esa  o’z  navbatida,  yuqori 

tezlikli internet va mobil aloqani rivojlantirmasdan amalga oshirila olmaydi.  

Qishloq  xo’jalik  mahsulotlarini  ishonchli  realizatsiyasini  ta’minlash  uchun 

mahsulotlarning  saqlash  joylarida  va  ularni  transportirovka  qilishda  belgilardan, 

chipladan, identifikatorlardan, raqamli texnologiyalar va tizimlardan foydalangan xolda 

kuzatiluvchanligini  ta’minlab  berish  kerak  bo’ladi.    Ba’zi  xolatlarda  esa  bozor 

ishtirokchilarining  aloxida  kategoriyalari  uchun  individual  texnologik  yechimlar 

to’plami ham kerak bo’lib qolishi mumkin. Raqamli transformatsiya jarayonida qishloq 

xo’jaligi maxsulotlarini sotish uchun esa mahsus on-layn platformalar va tizimlar ham 

kerak bo’ladi, albatta. Bu sohaga tegishli bo’lgan qonunlar, qonun osti hujjatlari, norma 

va nomativlar, standartlar kerak bo’lishi esa aksiomaday bir gap. Bunday hujjatlar jahon 

standartlariga  mos  bo’lishi  va  yetkazib  berilayotgan  mahsulot  sifatida  eng  yuqori 

talablarni o’zida aks ettirishi lozim.  

Raqamli texnologiyalardan keng miqyosda foydalanilgan sharoitlarda o’simlik dunyosi, 

qishloq  xo’jaligi  ekinlari  va  chorvaning  xolatini  masofaviy  usulda  kuzatib  turishga 

imkon  beradigan  zondlashtirish  usullaridan  xam  foydalanish  mumkin.  Ammo  bunday 

tizimlarni keng miqyosda ishlatish uchun avval ularni bir hudud yoki viloyat miqyosida 

tekshiruvdan o’tkasizsh talab qilinadi va agarda bu testlashtirihs jarayoni muvaffaqiyatli 

amalga  oshsa,  endi    uni  boshqa  joylarda  ham  hayotga  tadbiq  qilish  mumkin  bo’ladi. 

Yangi 

qishloq  xo’jalik  texnologiyalarinin  sinovdan  o’tkazganda  kuyidagi 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ko’rsatgichlarga  ahamiyat  berish  maqsadga  muvofiq  bo’ladi:  ishlab  chiqarish 

saradorligining  oshishi,  tekshiruvning  nazorati  ta’minlanuvi,  yerga  aniq  ishlov  berish 

texnologiyasi,  vegetastion  davrning  nazorati,  kuzatiluvchanlik,  raqamli  maydon 

ko’rsatgichlari,    chorva  mollarini  raqamlashtirish  jarayoning  amalga  oshirilishi, 

omborlarda  mahsulotlarning  mavjudligi,  mahsulotlar  guruhiga  talab  va  taklifning 

qanchaligi, alohida tovar  guruhlariga bo’lgan bashorat, va boshqalar.  

Oxirgi fikr tariqasida shuni aytib o’tish mumkinki, mamlakatimizda yuqori darajadagi 

zamonaviy  qishloq  xo’jalik  madaniyati  tarkib  topmagani  tufayli,  qishloq  xo’jaligi 

hodimlarini,  fermerlarni  va  bu  sohada  ish  bilaln  mashg’ul  bo’lgan  barsha  insonlarga 

sifatli  darajada  ta’lim  berishni  yo’lga  qo’yish  hal  qiluvchi  ahamiyatga  molikdir.   

Qihsloq xo’jaligi uchun kadrlar tayyorlashga mo’ljallangan institut va universitetlarning 

sonini  oshirish,  ulargadi  qabul  kvotalarini  ko’paytirish,  professor-o’qituvchilarning 

malakalarini  oshirish,  o’quv  dargohlarida  zamonaviy  AKT  va  raqamli  texnologiyalar 

bo’yicha  yangi  fanlarni  kiritish  qishloq  xo’jaligida  raqamli  transformatsiya  jarayioni 

amalga oshrishda katta va hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’lishi mumkin.