Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

12.4. Turizm sohasidagi elektron tijorat 

Endi  barcha  uchun  birday  qiziqarli  bo‘lgan  va  yurtimizda  tezkorlik  bilan 

rivojlanib  borayotgan  turizm  sohasida  (on-line  travel)  elektron  tijoratni 

boshqarishni  ko’rib  chiqamiz.  Turizm  sohasi  barcha  boshqa  sohalar  singari 

mijozga  yana  ham  yaqinroq  bo’lish  uchun  onlaynda  ishlash  zarurligini  tezda 

tushunib  yetdi    va  bir  qancha  onlayn  hizmatlarni  yo’lga  qo‘ydi  (on-oline  travel 

services), shu jumladan: 

  Avia,  temir  yo’l,  avtobus  va  avtomobil  marshrutlari  bo’yicha  biletlarni 

onlayn usulda zakaz qilish va sotib olish; 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

  Turizm bo’yicha onlayn maslahat berish hizmatlari; 

  Avtomobillarni onlayn ijaraga berish hizmati; 

  Sayohatlarga,  mahsus  turlarga  va  ko’rgazmalarga  zakazlar  berish  va  ularni 

sotib olish bo’yicha hizmatlar; 

  Biletlarning,  turlarning  va  turli  xildagi  sayoxatlarning  kal’kulyatsiyasini 

elektron usulda taqdim qilishning onlayn servislari; 

  Onlayn usulda mehmonxonalarni zakaz qilish xizmatlari; 

  Shaxarlar,  muzeylar  va  ko’rgazmalarag  virtual  sayohatlar  uyushtirsh 

servislari va boshqalar. 

On-layn  travel  bilan  bog’liq  bo’lgan  hizmatlar  turlariga  turistik  marshrutlar 

bo’yicha  ma’lumotlar  beradigan,  daryo,  dengiz  va  okeandagi  kruizlar  taklif 

qiladigan,  turistlar  boradigan  joylardagi  ob-havo  sharoitlarini  aytib  beradigan, 

mehmonxonalardagi  sharoitar  haqida  ma’lumotlar  beradigan,  restoranlardagi 

ahvolni tushuntirib beradigan kompaniyalarning hizmatlarini kiritishimiz mumkin. 

Misol  sifatida  Cruise  Specialists,  TripAdvisor,  VacationsToGo.com  larni 

keltirishimiz mumkin. Ushbu on-line travel bozorida biznes yuritishning quyidagi 

bir qancha usullari mavjud: 

  Onlayn  plyus  offlayn  biznes  turi  –  bunda  turistik  kompaniyalar  turistik 

hizmatarning  o’ziga  xos  xususiyatlaridan  kelib  chiqqan  holda  o’z  oflayn 

bizneslariga  elektron  tijoratnig  bir  qator  elementlarini  qo’shib  qo’yadilar, 

shu  jumladan,  shunga  mos  bo’lgan  internet-magazin  tashkil  qilishlari  yoki 

onlayn maslahatlar berishlari mumkin; 

  To’liq onlayn biznes turi–ushbu turdagi biznesni internet tarmog’ida bemalol 

ishlay  oladigan  kompaniyalar  tashkil  qila  oladilar.  Bularga  misol  qilib 

mexmonxonalarni  bron  qiladigan,  biletlar  sotadigan,    mobil  ilovalar  bilan 

shug’ullanadigan agregatorlarni keltirish mumkin.  

Turistik  xizmatlar  bozoridagi  elektron  sotuv  kanallarining  ahamiyati  shundan 

iboratki,  kompaniyalar  bu  kanallarda  365/7/24  soat  qolishlari  va  unda  faol 

ishlashlari  mumkin.  On-line  travel  bozoridagi  eng  keng  tarqalgan  monetizatsiya 

sxemalariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

  O’z sayohat turlarini sotishdan keladigan daromadlar; 

  Biletlar sotishdan keladigan daromad; 

  Elektron biletlarni qayta ishlashdan keladigan aniq miqdorlardagi daromad; 

  Turoperator  va  iste’molchi  orasidagi  kelishuvga  yordam  berganlik  tufayli 

keloshuv summasinig ma’lum bir qismi sifatida keladigan daromad; 

  Reklamadan keladigan daromad.