Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari


M*  ma’lumotni  tanlab  olish  yoki  topish  mumkin  bo’lmasin.  Boshqacha  so’zlar bilan aytganda, h(M) =h(M*)



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet170/529
Sana26.09.2021
Hajmi5,65 Mb.
#185777
1   ...   166   167   168   169   170   171   172   173   ...   529
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

M*  ma’lumotni  tanlab  olish  yoki  topish  mumkin  bo’lmasin.  Boshqacha 

so’zlar bilan aytganda, h(M) =h(M*)  shartni qanoatlantiruvchu M ma’lumot 

va uning xesh-funktsiyasi ma’lum bo’lganida, M* ma’lumotni muvaffaqiyatli 

hisoblashga  ketadigan  mehnat  sarfi  ma’lumotlarni  to’g’ridan-to’gri  saralash 

uchun  zarur  bo’lgan  mehnat  sarfiga  ekvivalent  bo’lishi  kerak.  Bu  shartning 

bajarilmasligi 

potentsial 

firibgarga 

imzoni 

o’zgartimasdan 

turib, 

ma’lumotlarni  almashtirib  qo’yish  imkoniyatini  yaratishi  mumkin.  Boshqa 

tomondan qaraganda, ko’pchilik  ma’lumotlar  uchun xesh-funktsiyalar bir xil 

bo’lishi  mumkin,  chunki  mumkin  bo’lgan  ma’lumotlar  to’plami  xesh-

funktsiyalarning  mumkin  bo’lgan  to’plami  sonidan  ancha  ko’p  miqdorda 

bo’ladi.  Ya’ni,  ma’lumotlar  soni  cheksiz  miqdorda  bo’lib,  xesh-funktsiyalar 

soni  esa  2*N  gateng  bo’ladi,  bu  yerda  N  –  xesh  funktsiyaning  bitlardagi 

uzunligi.  Xozirgi  paytda  eng  keng  tarqalgan  xesh-funktsiyalar  algoritmlari 

sifatida quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin: 

  Rossiyada qo’llaniladigan standart ГОСТЗ 34.11-94 xesh-kattalikni 32 

bayt kattalikda hisoblaydi. 

  MDx  (Message  Digest)  –chet  mamlakatlarda  eng  ko’p  tarqalgan 

xeshlashtirish  algoritmlari  oilasi.  Masalan,  MD5Microsoft  Windows 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ning  oxirgi  versiyalarida  foydalanuvchi  parolini  16  baytli  songa 



aylantirishdan foydalaniladi. 

  SHA-1 (Secure Hash Algorithm) –kirish ma’lumotlarini 20 baytli xesh-

miqdorga  aylantirishning  hisoblash  algoritmi.  Bu  algoritm  ham  jahon 

miqyosida 

keng 

tarqalgan 



bo’lib, 

ko’pincha 

ma’lumotlarni 

himoyalashning tarmoq protokollarida ishlatiladi.  

Xesh-funktsiyalar  elektron  raqamli  imzo  hosil  qilishdan  tashqari, 

hisoblash tizimlarida  foydalanuvchilarni autentifikatsiya qilish uchun ham 

ishlatiladi.  Xesh-funktsiyalardan  foydalanishga  asoslangan  bir  qancha 

kriptografik  autentifikatsiya  protokollari  ham  ko’pchilikni  tashkil  qiladi. 

Kalitlar  juftligidan  foydalanish  ham  juda  qiziqarli  va  foydali  hisoblanadi. 

Siz  ikkita  kalitga  –  ochiq  va  yopiq  kalitga  egasiz  deb  faraz  qilamiz. 

Sizning  maqsadingiz  –  barcha  ma’lumotlar  siz  uchun  shifrlangan  xolda 

kelsin.  Buning  sababi,  masalan,  sizning  hamkasabalaringiz  sizning 

mijozlaringizni  tortib  olmasligiga  yo’l  qo’maslikdir.  Endi  o’zingizning 

barcha  respondentlaringizga  ma’lumotlarni  sizga  shifrlangan  xolda 

jo’natishlari  uchun  ochiq  kalitingizni  tarqatasiz  (bu  kalitni  saytingizga 

ham  qo’yishingiz  mumkin).  Shirflangan  ma’lumot  olganingizdan  so’ng, 

yopiq  kalit  yordamida  uni  bemalol  o’qib  olasiz.  Ammo  bu  ma’lumotni 

olgan har qahday inson sizning ochiq kalitingiz yordamida bu ma’lumotni 

o’qiy  olmaydi.  Yopiq  kalit  esa  unda  yo’q.  Yopiq  kalit  faqatgina  uning 

egasida  bo’lgani  tufayli,  ushbu  usulning  paydo  bo’lishi  kriptografiya 

usulining  ishlatilish  chegaralarini  yanada  kengaytirish  imkonini  yaratdi. 

Endi  elektron  raqamli  imzo  yaratish  orqali  autentifikatsiya  muammosi ni 

hal  qilish  uchun,  elektron  pullar  bilan  havfsiz  ishlash  uchun, 

himoyalangan  ovoz  berish  tizimlarini  yaratish  uchun,  elektron  xujjatlarni 

notarial tasdiqlash uchun  va turli xildagi kriptovalyutalar tizimini yaratish 

uchun  ushbu  usulni  bemalol  qo’llash  mumkin  bo’ldi.  Endilikda 

foydalanuvchi  bir-biri  bilan  bog’liq  bo’lgan  ikkita  kalitni  –  ya’ni,  kalitlar 

juftligini generatsiya qilishi mumkin bo’ldi. Ochiq kalit mahfiy bo’lmagan 




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   166   167   168   169   170   171   172   173   ...   529




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish