Toshkent moliya instituti "pensiya ishi" kafedrasi "davlat xaridi"

                                           
41
 
У.Бурханов. Государственные закупки. http://el.tfi.uz/pdf/gos_zakup_ru.pdf 

---

berish, xizmatlar ko’rsatish,  ishlarni bajarishni  tartibga  soluvchi  yuqorida keltirib 
o’tilgan  huquqiy  me’yorlar  asosida  “diskriminatsiya  qilmaslik”  printsipi  yotadi
42
. 
Ya’ni,  EIga  a’zo  mamlakatlarning  davlat  xaridi  tizimini  boshqarishda  ataylabdan 
ichki(milliy)  manfaatlarni  ustun  qilmaslik  g’oyasi  ilgari  suriladi.  Shunday  qilib, 
shartnomalar  tuzishda  asosiy  mezon  qilib  yoki  eng  past  baho,  yoki  nisbatan 
foydaliroq iqtisodiy taklif, ya’ni baho va sifat o’rtasidagi munosabat olinadi.  
EIda  xaridni  tashkil  etish  shakllari, usullarini  ishlab  chiqishda,  shuningdek, 
axborotlar  ta’minoti  tizimini  shakllantirishda  AQSh  tajribasidan  keng 
foydalanilgan.  Davlat  xaridini  takomillashtirish  masalalari    bilan  Evropada 
AQShdan ancha keyin shug’ullanisha boshlashgan, buning sababi  - EIga kiruvchi 
davlatlarning  qonunchilik  tizimidagi  turlichalik  va  yagona  kelishuvga  kelishning 
murakkabligi  bilan  izohlanadi.  EI  mamlakatlarida  imzolangan  shartnomalar 
haqidagi  ma’lumotlarni  o’z  ichiga  oluvchi  asosiy  axborot  resurlari,  xarid  taklifi 
haqida  bo’lib  u  “EIning  rasmiy  jurnali”  da  chop  etilishi  zarur.  Ushbu  nashrning 
qog’ozli  ko’rinishi  1998  yilda  bekor  etilgan  bo’lib,  endilikda  rasmiy  elektron 
ma’lumotlar  bazasi  “Kundalik  elektron  tender”  deb  yuritiladi.  TEDning 
ma’lumotlar  bazasini  internetdan  olish  mumkin  va  u  kompakt-disklarda  ham 
mavjud.  U  har  kuni  500-750  tacha  yangi  e’lonlar  bilan  to’ldirilib,  yangilanib 
boriladi  va  o’zida  imzolangan  shartnomalar  haqida  ma’lumotlarni  ham  saqlaydi. 
Shartnomalar  va  mol  etkazib  beruvchilar  haqida  yanada  to’liqroq  ma’lumotlar 
mamlakatlarning milliy axborot tizimlarida mavjud, bundan tashqari, davlat xaridi 
ishtirokchilariga  axborot  va  maslahat  xizmatlarini  ko’rsatuvchi  200  dan  ortiq 
axborot markazlari ham faoliyat yuritadilar
43
. 
EI  mamlaktlarida  xarid  faoliyatini  tashkil  etishning  ikkita  modeli  ustunlik 
qiladi: markazlashmagan va markazlashgan. 
Ikkala  usul  ham  barcha  rivojlangan  mamlakatlarda  qo’llanilib  kelinadi. 
Masalan, Angliyada bu vazifalar Davlat g’aznachiligining zimmasiga yuklatilgan. 
EIda  ikkala  modelning  bir  vaqtda  qo’llanilishi  ko’proq  samarali  ekanligini 
kuzatish  mumkin.  Masalan,  xaridni  umumiy  boshqarish  (me’yoriy-huquqiy 
asoslarni  shakllantirish,  rejalashtirish,  nazorat  va  muvofiqlashtirish)  faoliyati 
Moliya  yoki  Iqtisodiyot  vazirligi  tomonidan  byudjetni  shakllantrishda  amalga 
oshiriladi, xarid esa maxsus xarid tuzilmalari tomonidan tashkil etiladi. Angliyada 
aynan  shu  tizim  mavjud  bo’lib,  asosiy  muvofiqlashtiruvchi  organ  – 
G’aznachilikdan  tashqari  ham,  sohaga  ixtisoslashgan  xarid  xizmatlari  bor