Toshkent moliya instituti "pensiya ishi" kafedrasi "davlat xaridi"

                                           
44
 
http://www.cnews.ru/reviews/free/gov2005/part8/europe.shtml
 
 

---

EIning  ayrim  mamalakatlarida  davlat  xaridini  tashkil  etishda  milliy  mol 
etkazib beruvchilar va pudratchilarga 5-10 % miqdorida imtiyozlar taqdim etiladi. 
Ayrim  hollarda  bunday  imtiyozlar  ancha  yuqori  ham  bo’lishi  mumkin,  masalan, 
Vengriyada  bu  ko’rsatkich  ma’lum  vaqt  oralig’ida  20  %ni  tashkil  etgan.  Agar 
qiyoslaydigan  bo’lsak,  bizning  Respublikamizda  ham  tender  savdolari  bo’yicha 
talabgorlar  taklifini  baholashda  mahalliy  ishlab  chiqaruvchilarga  baho  imtiyozlari 
taqdim  etilgan:  “...agar  tenderda  xorijiy  etkazib  beruvchilar  bilan  birga 
mamlakatimiz  korxonalari-ishlab  chiqaruvchilari  ishtirok  etsa,  bu  korxonalarga 
tovarlar  va  xizmatlar  davlat  xaridi...  tender  savdolarida  ishtirok  etganda  20 
foizgacha miqdorda narx imtiyozlari beriladi”
45
. 
 Ayrim mamlakatlarda davlat buyurtmasining ma’lum qismi, alohida olingan 
mol  etkazib  beruvchilar  uchun,  xususan,  kichik  biznes  vakillari  uchun  saqlab 
qolinadi. Hottoki bu maqsadlarni amalga oshirish uchun yirik buyurtmalar, atayin 
mayda bo’laklarga bo’lib joylashtirilishi ham mumkin. 
 
Davlat  xaridi  uchun  xorijiy  mol  etkazib  beruvchilar  uchun  o’rnatilgan 
maxsus  taqiqlar  bilan  birga,  ancha  ko’zga  ko’rinmaydigan  turdagi  taqiqlar  – 
bojxona poshlinalari va notarif cheklovlar (standartlar, guvohnomalar, litsenziyalar 
va  h.k.),  ayrim  hollarda  to’g’ridan-to’g’ri  taqiqlar  o’rnatiladi.  Bu  amaliyot  - 
xalqaro  tashkilotlar,  birinchi  navbatda,  XSTning  faoliyati  natijasida  sekin-asta 
kamaymoqda, ammo undan tez orada butkul voz kechishning iloji yo’q. 
Ko’plab  mutaxassislarning  fikricha,  davlat  xaridini  elektron  tarzda    tashkil 
etish  bo’yicha  Germaniya  tajribasini  o’rganish
46
,  EIning  boshqa  mamlakatlari 
tajribasiga  nisbatan  ancha  qiziqarlidir.  Germaniya  EIning  a’zosi  sifatida,  davlat 
xaridi  sohasidagi  evropa  qonunchiligiga  so’zsiz  amal  qilishi  shart.  Aks  holda, 
Evropa  Komissiyasi  tomonidan  ma’muriy  choralar  qo’llanilishi  yoki  Evropa 
sudida jazoga tortilishi mumkin. Germaniya o’zining milliy qonunchiligini EIning 
davlat  xaridi  bo’yicha  qonunchiligiga  ancha  muvoffaqiyatli  tarzda  moslashtirib 
olgan.  Chunki,  raqobat  muhitini  shakllantirish  va  diskriminatsiyaga  yo’l 
qo’ymaslik, davlat mablag’laridan oqilona foydalanishga olib keladi.  
Germaniyada  davlat  xaridini  mavjud  nazorat  tizimi,  EI  talablariga  javob 
beradi, va shuning bilan birga ayrim o’ziga xoslikka ega. Uning nazorat doirasiga, 
EI  tomonidan  aniqlik  kiritilgan  va  davlat  buyurtmachisiga  tenglashtirilgan  barcha 
tashkilotlar  kiradilar.  Shunday  qilib,  bir  qator  xususiy  sektor  vakillari  davlat 
buyurtmachisi maqomiga tenglashtirilgan.