41
to‗g‗risidagi qonun hujjatlaridagi bartaraf etib bo‗lmaydigan
barcha qarama-
qarshiliklar va noaniqliklar soliq to‗lovchi foydasiga talqin etiladi va bu Soliq
kodeksining tamoyillarida alohida belgilab qo‗yildi.
Soliq kodeksining 6-11-moddalariga muvofiq, soliq to‗g‗risidagi qonun
hujjatlari soliq solishning majburiyligi, aniqligi, adolatliligi,
soliq tizimining
yagonaligi, soliq to‗g‗risidagi qonun hujjatlarining oshkoraligi va, yuqorida
ta‘kidlanganidek, soliq to‗lovchining haqligi prezumpsiyasi prinsiplariga
asoslanadi. Soliq to‗g‗risidagi qonun hujjatlarining qoidalari Kodeksda belgilangan
ushbu prinsiplarga zid bo‗lishi mumkin emas.
Bundan tashqari, Soliq kodeksining soliq ma‘murchiligi masalalariga
bag‗ishlangan umumiy qismi avvalgisiga nisbatan tubdan o‗zgartirildi va
kengaytirildi. Mazkur qismda fuqarolarga sodda va tushunarli bo‗lishi
uchun
soliqlar va boshqa majburiy to‗lovlar tushunchalariga, shuningdek, yuridik shaxs,
jismoniy shaxs, yakka tartibdagi tadbirkor kabi tushunchalarga alohida ta‘riflar
berildi. Endilikda barcha soliq to‗lovchilar soliqlarni qaysi maqsadda
to‗layotganliklari to‗g‗risida to‗liq va kengroq tasavvurga ega bo‗ladilar, bu esa,
o‗z navbatida, soliq madaniyatini yanada yuksaltirishga xizmat qiladi.
Shuningdek, Soliq kodeksida soliq nazoratining shakllari ham belgilanib,
ularning mazmun-mohiyati alohida moddalarda aniq-ravshan tarzda yoritildi.
Chunonchi, unda soliq tekshiruvlari tushunchasi va ularning shakllari,
soliq
tekshiruvlarining turlari, ishtirokchilari, tekshiruvni o‗tkazish uchun asos
bo‗ladigan holatlar, muddatlar, uning davriyligi hamda soliq tekshiruvlarini
o‗tkazish tartibi to‗g‗risida tushunchalar ochib berildi.
―Soliq nazorati‖ bobida, jumladan, kameral nazorat, xronometraj masalalari
yoritilgan. Ularni o‗tkazish tartibi,
muddatlari, davriyligi hamda ularni o‗tkazish
uchun zarur bo‗lgan hujjatlar ko‗rsatib o‗tilgan.
Soliq kodeksi soliq masalalarini tartibga soluvchi barcha me‘yor va
qoidalarni
mujassamlashtirgan,
to‗g‗ridan-to‗g‗ri
amal
qiluvchi
hujjatga
aylantirilganligi bois, uning amalga kiritilishi munosabati bilan o‗z ahamiyatini
yo‗qotgan bir qator qonun hujjatlari butunlay bekor qilindi. ―Muddatida
to‗lanmagan soliqlar va boshqa majburiy to‗lovlarni undirib olish to‗g‗risida‖gi,
―Davlat boji to‗g‗risida‖gi, ―Patta to‗lovi to‗g‗risida‖gi qonunlar shular
jumlasidandir.
Lekin keyingi yillarda O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 18-
iyuldagi ―Soliq ma‘muriyatchiligini tubdan takomillashtirish, soliqlar va boshqa
majburiy to‗lovlarning yig‗iluvchanligini oshirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi
farmoni talablarini amalga oshirish borasida ko‗rilayotgan chora-tadbirlarga
qaramasdan, respublika va mahalliy byudjetlar
daromadlarini oshirishning
qo‗shimcha zaxiralarini aniqlash, soliq ma‘muriyatchiligi jarayoniga zamonaviy
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, xorij mamlakatlarining soliq
qonunchiligi va ma‘muriyatchiligi sohasidagi sinalgan ilg‗or yutuqlarini
implementatsiya qilish ishlari qoniqarsizligicha qolmoqda. Bu kamchiliklarni
bartaraf etish maqsadida 2018-yil 13-fevralda O‗zbekiston Respublikasi
Prezidentining ―Soliq qonunchiligini tubdan takomillashtirish bo‗yicha
tashkiliy
42
chora-tadbirlar to‗g‗risida‖gi farmoyishi qabul qilindi. Farmoyishda Soliq
ma‘muriyatchiligi va soliqqa tortishning zamonaviy usullarini, soliqlarning to‗liq
yig‗iluvchanligi va byudjetga o‗z vaqtida tushishi ustidan samarali nazorat
mexanizmlarini joriy etish orqali soliq-byudjet siyosatini yanada takomillashtirish,
byudjet jarayoni shaffofligi darajasini oshirish maqsadida bir qator chora-tadbirlar
belgilandi. Jumladan, birinchi bosqichda – 2018-yil 1-aprel kuniga qadar
O‗zbekiston Respublikasi soliq-byudjet siyosatini takomillashtirish
kontseptsiya
loyihasini ishlab chiqish; ikkinchi bosqichda – 2018-yil 1-iyul kuniga qadar
O‗zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi yangi tahriri loyihasini ishlab chiqishni
ta‘minlash belgilandi. Shuningdek, O‗zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining
yangi tahririni ishlab chiqishga xalqaro ekspert va maslahatchilarni
jalb qilish
nazarda tutildi.
Xulosa qilib aytganda, Soliq kodeksi mamlakatimiz iqtisodiyotining jadal
sur‘atlar bilan o‗sishiga, uning makroiqtisodiy mutanosibligini ta‘minlashga
qaratilgan islohotlarni chuqurlashtirishga, xususan, tadbirkorlik, kichik biznes va
fermerlik harakatining izchil rivojlanishiga kafolat
va imtiyozlar beradigan
siyosatni davom ettirishda huquqiy asos bo‗lib xizmat qiladi. U soliq tizimi va
soliq munosabatlarini unifikatsiya qilish, mamlakatimiz iqtisodiyotini barqaror va
mutanosib rivojlantirishda soliqlarning rag‗batlantiruvchi rolini yanada kuchay-
tirish, yurtimizda islohotlarni amalga oshirish uchun ilg‗or zamonaviy soliq solish
tizimiga mos keladigan va byudjetning daromad qismining shakllanishini barqaror
ravishda ta‘minlaydigan hamda iqtisodiy o‗sishga ta‘sirchan omil bo‗ladigan
samarali soliq tizimi barpo etilishini ta‘minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
