Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

20.2-rasm. O„zbekiston Respublikasida boshqaruv xarajatlarining sifat va 
miqdor ifodasi 
Jamiyatning iqtisodiy hayotida iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda 
davlatning roli oshishi byudjetda boshqarish xarajatlarining turli ko‗rinishlarida 
bo‗lishini asoslaydi. 
20.3-rasm. Byudjetning boshqaruv xarajatlari hajmiga ta‟sir etuvchi omillar 
Ushbu omillarni muvofiqlashtirish davlat rivojining har bir bosqichida iqtisodiy 
ehtiyojlari, mamlakatning boshqarish darajasi va ko‗rinishlariga mos kelishi boshqarish 
xarajatlari tizimini keltirib chiqaradi. 
• xarajatlarning iqtisodiy tabiati va 
iqtisodiy vazifasini o‘rganishga 
imkon beradi 
Boshqaruv xarajatlarining 
sifat ifodasi
• Xarajatlarning hajmini aniqlash 
imkonini beradi 
Boshqaruv xarajatlarining 
miqdor ifodasi
* 
•
Byudjetning boshqaruv xarajatlari hajmiga ta‟sir etuvchi omillar 
1 
• davlatning vazifalari 
2 
• mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasi 
3 
• davlatning ma‘muriy-hududiy tuzilishi 
4 
• boshqaruv organlarida ishlovchilar soni 
5 
• Byudjet mablag‘larini ajratish shakllari va boshqalar 
Boshqaruv xarajatlari - 
davlat o‟z funksiyalari bilan bog‟liq ravishda yuzaga keladigan 
sarflarni aks ettirishi iqtisodiy munosabatlar bo‟lib, respublika va mahalliy byudjetlar 
doirasida amalga oshiriladi. 
 

---

283 
Boshqaruv samaradorigi boshqaruv organlarida qancha odam ishlayotgani yoki 
boshqaruvni amalga oshirish uchun qancha mablag‗ ajratgan bilangina xarakterlanmay 
balki uning qanchaliq samarali faoliyat ko‗rsatayotganligi, oldiga qo‗ygan vazifalarni 
qanchalik darajada bajarilishi bilan xarakterlidir. 
Boshqaruv apparati soni va uning ta‘minotini xarajatlari qisqarishi ma‘muriy 
islohotlarning amaliy natijasi bo‗ldi. Bu ma‘muriy islohotlarning asosiy 
yo‗nalishlaridan biri edi. Bu xarajatlarni takomillashtirish va qisqartirishda, o‗z 
navbatida korxonalar va aholining soliq yukini kamaytirishda katta imkoniyatlar 
yaratadi.
Davlatning iqtisodiyotini boshqarishdagi rolini qisqartirishga qaratilgan chora - 
tadbirlar majmuini ko‗zda tutuvchi ma‘muriy islohotlarni amalga oshirish bo‗yicha 
keng miqyosli ishlar qilindi. Asosiy vazirliklar, idoralar va xo‗jalik birlashmalari 
bo‗yicha hukumatning 49 ta qarori qabul qilindi. Ma‘muriy islohotlar jarayonida 
byudjet mablag‗lari 42 mlrd. so‗mdan ortiq miqdorda tejaldi. 
Mahalliy byudjetdan mahalliy hokimlik organlari boshqarish xarajatlari (o‗z-
o‗zini boshqaruv organlari), ya‘ni qishloq fuqarolari yig‗inlari boshqaruvi, mahalla 
komitetlarini saqlash kabi xarajatlar amalga oshiriladi.