Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod

                                           

19

  С.Р.Моисеев  “Денежно-кредитная  политика”  Учебное  пособие.  —  М.:  Московская  финансово-

промышленная академия, 2011 (Университетская серия). – C. 160. 

20

  T.I.Bobakulov.  “O’zbekiston  Respublikasida  milliy  valyuta  kursining  barqarorligini  ta’minlash  borasidagi 

muammolar  va  ularni  hal  qilish  yo’llari”  mavzusidagi  avtoreferati.  –  T.  “O’zbekiston  Respublikasi  Bank-moliya 

akademiyasi nashriyot bo’limi”, 2008. – B. 14. 

---

19 

 

darajada  bandliligini  va  ishlab  chiqarishning  maksimal  darajada  o’sish  sur’atini 

ta’minlash  bo’lsa,  monetarchilar  uchun  asosiy  vazifa  baholarning  va  milliy  pul 

birligining  barqarorligini  ta’minlashdan  iboratdir.  Shu  sababli,  monetarchilarning 

modellarida ishchi kuchi bozoridagi holat va ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi 

tarkibiy  omillar  ta’sirida  shakllanadi  va  shu  sababli,  iqtisodiy  siyosat  chora-

tadbirlari yordamida o’zgarishi mumkin emas. Ana shunga asoslangan holda, ular 

konyunkturaning siklik tebranishlariga har qanday vositalar bilan barham berishga 

harakat qiladilar. 

Zamonaviy  monetarizmning  asosiy  qoidalarih1.  Monetarizm  shunday 

asoslaydiki,  bozor  iqtisodiyotini  ichki  barqaror  tizim,  deb  hisoblaydi.  Bozor 

iqtisodiyotidagi  barcha  salbiy  holatlar  davlatning  iqtisodiyotga  vakolatsiz 

aralashuvining  natijasidir,  ushbu  aralashuvni  minimum  darajagacha  pasaytirish 

kerak.  

1.  Pul  omili  (muomaladagi  pul  massasi)  va  nominal  YAMM  o’rtasidagi 

korrelyatsiya,  investitsiya  va  YAMM  o’rtasidagi  korrelyatsiyaga  nisbatan  ancha 

uzviy  bog’liq  ekanligi  kuzatildi.  YAMM  dinamikasi  pul  massasi  izidan  boradi. 

Monetarchilar  shuni  ta’kidlaydilarki,  muomaladagi  pul  miqdori  va  milliy 

iqtisodiyot  doirasida  sotilgan  tovarlar  va  hizmatlar  hajmi  o’rtasida  ma’lum  bir 

bog’lanish  mavjud.  Ushbu  bog’lanish  I.Fisherning  almashuv  tenglamasi  yoki 

boshqacha  qilib  aytganda  pulning  miqdoriy  nazariyasi  tenglamasi  orqali 

ifodalanadi:  bunda,  M  -  muomaladagi  pul  miqdori,  V  -  pul  aylanish  tezligi,  P  - 

tovar va hizmatlarning o’rtacha baqosi, Q - ma’lum vaqt davrida milliy iqtisodiyot 

doirasida ishlab chiqarilgan tovarlar va hizmatlar miqdori. 

PxQ

MxV



 

2.  Miqdoriy  nazariya  tarafdorlari  pul  aylanish  tezligining  doimiyligi 

to’g’risidagi  qarashga  ma’lum  bir  ma’noda  yon  bosish  kerak,  deb  hisoblaydilar. 

Pulning miqdoriy nazariyasiga ko’ra, baholar darajasi muomaladagi pul miqdoriga 

proporsionaldir.  Bunday  sharoitda  baholar  darajasining  o’zgarishi  pul  taklifining 

o’zgarishiga ma’lum bog’liqlikda bo’ladi. Pul taklifida YAMMning nominal hajmi 

o’rtasidagi sabab va oqibat bog’lanishi foiz stavkasi orqali amalga oshiriladi. Pul 

taklifining YAMMga ta’sir etish mehanizmi aslida yashiringan bo’lib, M.Fridmen 

---

20 

 

ushbu  mehanizmni  "aktivlar  portfeli"  degan  oraliq  kategoriyani  kiritgan  holda 

tushuntiradi.  Pul  taklifining  monetarcha  tahlilidan  kelib  chiqadigan  muhim 

hulosalardan  biri  shundaki,  iqtisodiyotni  barqaror  tarzda  rivojlantirib  borish  pul 

massasining  bir  tekis,  doimiy  sur’atda  o’sib  borishini  ta’minlashni  talab  qiladi. 

Monetarchilar yuqorida bayon etilgan g’oyalarga asoslangan holda, Markaziy bank 

pul taklifini tartibga solish imkoniyatlariga ega, degan hulosaga keldilar.