Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

KEYS Stadi. NEGA BENZIN BUNCHALIK OG‘IR SOLIQQA TORTILADI?

Ko‘p mamlakatlarda, benzin eng og‘ir soliqqa tortiladigan tovarlardan biridir. Gaz solig‘i avtomobil bilan bogTiq uch salbiy tashqi ta’sirga qaratilgan tuzatuvchi soliq sifatida ko‘rilishi mumkin:

• 
  Tirbandlik: siz hech bir yuzma-yuz tirbandlikda bo‘lgan bo‘lsangiz, siz ehtimol yoTda kam mashina boTishini istagansiz. Benzin solig‘i odamlami jamoat transportidan foydalanish va ishga yaqin joyda yashashga undab tirbandlikni kamaytiradi.
  
• 
  Baxtsiz hodisalar: odamlar katta avtomobil yoki sport- kommunal hizmat transport vositalarini sotib olganda, o‘zlarini xavfsizroq qilishi mumkin, lekin ular qo‘shnilarini xavf ostiga qo‘yadi. Milliy Avtomobil Yo‘l Xavfsizligi Boshqarmasi (National Highway Traffic Safety Administration) ma’lumotiga ko‘ra, boshqa mashinaga urilgandan ko‘ra, sport-kommunal hizmat avtomobiliga urilganda, odatda, oddiy mashina haydovchilari vafot etishi ehtimoli besh marta ko‘p bo‘ladi. Gaz solig‘i odamlami katta, gaz-yoqilg‘isidan foydalanqan transport vositalari boshqalarga xavf solganda to‘lashga majbur qilishning bilvosita yo‘lidir, bu esa o‘z navbatida ulami qanday avtomobil sotib olishni tanlashda ushbu xavfni ham hisobga olishga undaydi.
  
• 
  Ifloslanish: benzinga o‘xshash yoqilg‘ilami yoqish global isishi sababi deb ko‘pchilik ishonadi. Mutaxassislar bu tahdid unchalik xavfli emasligini ta’kidlashsa-da, lekin gaz solig‘i benzindan foydalanishni kamaytirib xavfni shubhasiz kamaytiradi.
  

Shunday qilib, gaz solig‘i ko‘pchilik soliqlar kabi ijtimoiy zarar o‘miga, yaxshi iqtisodiyotni tashkil qiladi. Bu kam tirbandlik, xavfsiz yo‘llar va toza muhitni anglatadi.

Benzinga soliq qanchalik yuqori bo‘lishi kerak? Ko‘pchilik Yevropa davlatlari, Qo‘shma Shtatlarga qaraganda ancha yuqori benzin soliqlarini kiritadi. Ko‘pchilik kuzatuvchilar Amerika Qo‘shma Shtatlari ham og‘irroq benzin solig‘ini joriy qilishni takiif qilgan. Iqtisodiy adabiyot jumalida chop etilgan, 2007-yilgi izlanish avtomobil bilan bog‘liq turli tashqi ta’sir miqdori bo‘yicha tadqiqotlami xulosa qiladi. Xulosaga ko‘ra, benzinga maqbul tuzatuvchi soliq bir bochkaga so‘m2.10 edi, Qo‘shma Shtatlarda esa amaldagi soliq 40 sent bo‘lgan.

Benzin solig‘idan keladigan soliq daromadi rag‘batlantirishlami buzadigan va ijtimoiy yo‘qotishlarga olib keladigan soliqlami pasaytirish uchun foydalanish mumkin. Bundan tashqari, yanada tejamkor avtomobil ishlab chiqarishni talab qiladigan og‘ir hukumat qoidalari keraksizday edi. Ammo bu fikr siyosiy jihatdan hech qachon mashhur bo‘lmadi.