Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Ma 'lumotni aniqlash uchun tekshirish

Xabardor taraf o‘z ma’lumotini oshkor etish uchun qilgan harakati signal berish deyiladi. Xabari yo‘q bo‘lgan taraf esa ma’lumotni bilish uchun qilgan harakati tekhirish deyiladi.

Ba’zida tekhirish bu oddiy holat. Ishlatilingan mashinani sotib olayotgan shaxs uni avtomexanik tomonidan tekshirib ko‘rilishini so‘rashi mumkin. Bu talabni rad etgan sotuvchi o‘z shaxsiy ma’lumoti, ya’ni uning mashinasi limon ekanligini oshkor etib qo‘yadi. Xaridor narxni tushirishni so‘rashi yoki boshqa mashinani ko‘rishni afzal deb bilishi mumkin.

Tekhirishning boshqa misollari nozikroq. Misol uchun, avtomobil sug‘urtasi bilan shug‘ullanuvchi tashkilotni ko‘raylik. Tashkilot ehtiyotkor haydovchilar uchun past narxdagi badal va tavakkal

161

haydovcKilar uchun yuqori badal narxlarini o‘matishni xohlaydi. Lekin ulami qanday ajratish mumkin? Haydovchilar ular ehtiyotkor yoki tavakkal haydovchil ekanliklarini bilishadi, lekin tavakkallari buni tan olishmaydi. Haydovchining tarixi bu bir qancha ma’lumot (sug‘urta kompanialari undan foydalanishadi), lekin avariyalaming tasodifiy sodir bo‘llshini hisobga olgan holda haydovchining tarixi kelajakdagi xatarlardan xabar beruvchi yaxshi indikator emas.

Sug‘urta kompaniyasi ikki xil toifadagi haydovchilami ikki xil sug‘urta shartlarini o‘matib, haydovchilami o‘zini-ozi ajratishiga undashi mumkin. Birinchi sug‘urta shartlari yuqori hadalli bo‘ladi lekin u avariyadan ko‘rilgan zarami to‘liq qoplab beradi. Boshqa sug‘urta shartlari esa past narxdagi badalga ega bo‘ladi, lekin misol uchun $1000 franshizaga ega bo‘ladi (bu degani haydovchi zaraming birinchi $1000 ni to‘lashi kerak bo‘ladi, tashkilot esa qolgan zarami to‘lab beradi). E’tibor bering, franshiza tavakkalchi haydovchilar uchun ortiqcha tashvish bo‘ladi, chunki ulami avariyaga uchrash ehtimoli kattaroq.

Shunday ekan yetarlicha yuqori franshiza bor biroq past narxdagi badali bo‘lgan sug‘urta ehtiyotkor haydovchilami, franshiza bo‘lmagan lekin yuqori narxdagi badah bo‘lgan sug‘urta tavakkal haydovchilami qiziqtiradi. Bu ikki sug‘urta shartlarini ko‘rib chiqih ikki toifadagi haydovchilar o'zlarining shaxsiy ma’Iumotlarini qaror qabul qilib oshkor etadilar.