Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Qashshoqlikka qarshi kurashish. Ko‘pgma davlat dasturlari nochorlarga yordam berishga yo‘naltirilgan. Ijtimoy himoya qilish tizimi (rasman yordamga muhtoj oilalarga vaqtincha ko‘mak deb nomalanadi) ayrim nochor oilalarga katta ho‘lmagan daromadni ta’minlab beradi. Undan tashqari oziq-ovqat talonlari dasturi kam daromadli kishilarga oziq-ovqat mahsulotlarini xarid qilishni subsidiyalaydi, shuningdek turli xil uy joy hilan ta’minlash davlat dasturlari ulami yashash joylari bilan ta’minlab beradi. Qashshoqlikka qarshi kurashishga yo‘naltirilgan ushubu dasturlar moliyalviy jihatdan barqaror bo‘lgan oilalar tomonidan to‘lanadigan soliqlar hisobiga moliyalashtiriladi.

Iqtisodchilar qashshoqlikka qarshi kurashishda davlatning tutgan roli borasida o‘zaro hamfikr emaslar. Biz mazkur masalani 20-bobda atroflicha o‘rganib chiqishimizga qaramasdan hozir muhim bir jihatga e’tibor qaratamiz: qashshoqlikka qarshi kurashish tarafdorlari, ushbu kurashishni ommaviy mahsulot hisoblashadi. Hatto, barcha qashshoqlik mavjud bo‘lmagan jamiyatda yashashni hohlasada, qashshoqlikka qarshi kurashish umuman olganda “yaxshi” tadbir emas, sababi bu masalalar shaxsiy tartibda amalga oshirilishi zarur.

Qashshoqlikni bartaraf etish maqsadida, aytaylik, kimdur boy kishilar jamiyatini tashkil etdi. Ular ommaviy mahsulotlar taqdim etishadi. Bu iste’molda cheklangan mahsulot bo‘lmaydi: biror kishini qashshoqlik mavjud bo‘lmagan jamiyatda yashashi boshqa bir kishini ana shu jamiyatda yashashiga to‘sqinlik qilmaydi. Bu iste’moldan mahrum qilish xususiyatiga ham ega bo‘lmaydi: qashshoqlik bartaraf etilgandan so‘ng kimdur, xech kim bundan mahrum etilmaydi.

Natijada, “tekinxo‘rlar” qashshoqlikka qarshi kurashishda ishtirok etmasdan turib qashshoqlik mavjud bo‘lmagan sharoitda yashash imkoniyatiga ega bo‘lishadi.

“Tekinxo‘rlar” muammosi tufayli qashshoqlikni xususiy homiylik yordamlari hisobidan bartaraf etish, turgan gapki, mumkin emas. Shu bilan birga, davlatni aralashuvi ushbu masalani hal etishi mumkin. Nochorlami hayot tarzini ko‘tarishni ko‘zlab boylami soliqqa tortish hammasini yaxshilashi mumkin. Nochorlar baxtli - sababi ular yaxshi hayot tarziga ega bo‘lishayapti, boylar baxtli - sababi ular qashshoqlar nisbatan kam bo‘lgan jamiyatda yashashni yaxshi ko‘rishadi.