Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

merchendayzing deyiladi. 

Chakana  savdoning  asosiy  hajmi  chakana  savdo  bilan  shug‘ullanuvchi 

do‘konlar orqali, kam qismi to‘g‘ridan – to‘g‘ri marketing, shaxsiy savdo va savdo 

avtomatlari  yordamida  sotishni  o‘z  ichiga  oluvchi  do‘kondan  tashqari  chakana 

savdo yo‘li bilan faoliyat yuritadi. Chakana savdo qiluvchi tovarni ulgurji savdodan 

yoki ishlab chiqaruvchidan sotib oladi. 

 

10.3.Tovar harakati funksiyasi 

Marketingning  eng  muhim  qismi  mahsulotni  sotish  va  taqsimlash  jarayonida 

eng murakkab vazifa - ishlab chiqarilgan mahsulotni iste‘molchiga yetkazishni hal 

etish.  Sotish  siyosati  -  iste‘mol  tovarlarini  yetkazib  berishning  ehtimoli  kutilgan 

variantlarni  tahlil  qilish  va  xo‘jalikning  yuqori  samarasiga  erishishini 

ta‘minlaydigan  mahsulot  taqsimotining  hamma  shaxobchalarida  eng  maqbul 

variantni  ishlab  chiqish  bilan  shug‘ullanadi.  Sotish  siyosati  –  korxonaning 

taqsimlash  miksi  bo‘yicha  marketing  kompleksini  ishlab  chiqish  va  realizatsiya 

qismi  bo‘yicha  chora-tadbirlarini  o‘z  ichiga  oladi.  Bu  chora-tadbirlar  marketing 

subyektlarini  sotuvga  mo‘ljallangan  tovar  va  xizmatlarini  kerakli  miqdorda  va 

tegishli sifatda, aniq vaqtda tegishli joyga yetkazib berishga yo‘naltirilgan bo‘lishi 

kerak. Bu vazifalarni bajarilishi firmani rejalashtirilgan foydani olishga olib keladi. 

Sotish siyosatida qaror qabul qilishning asosiy me‘zonlari bo‘lib, tovar aylanmasi 

hajmi,  bozor  ulushi  va  boshqalar  qabul  qilinadi.  Bu  jarayonda  tovarlarning 

saqlanish muddati, ularni tarqatish vaqtiga bevosita ta‘sir etuvchi omil hisoblanadi. 

Sotuv  kanallarining  imiji,  taqsimlash  kanallarida  ishtirok  etuvchi  subyektlarning 

kooperatsiya  darajasi,  tijoratda  tavakkalchilik  xavfinikamaytirish,  taqsimlash 

kanallarining egiluvchanlik hayotiyligini uzoq ta‘minlash juda muhim hisoblanadi. 

Savdo  siyosatining  vazifasi  –  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlarni  samarali 

sotish  uchun  optimal  savdo  tarmoqlarini  va  tovarlarni  harakatlanish  tizimini 

tuzishdir. 

Jahondagi  ko‘plab  marketologlar  maqsadli  bozor  va  optimal  savdo 

natijaviyligiga  tovar  harakatlanishining  ta‘sirini  narx  siyosatiga    nisbatan  yuqori, 

deb  hisoblaydi.  Yaponiyalik  mutaxassislar  umumiy  marketing  tizimida  savdo 

siyosati  muhimligini  ta‘kidlab,  tovarning  va  firmaning  bozordagi  raqobat 

---

218 

 

poydevorini  oshirish  bo‘yicha  barcha  marketing  kuchlarining  asosi  –  o‘zagi  deb 

hisoblaydilar.