Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

18-chizma. Ongli va vujudga keluvchi strategiyalar (G.Mintsberg 

bo‟yicha). 

G.Mintsberg g‘oyasi shundan iboratki, rejalashtirilgan strategiyaning bir qismini 

har  doim  amalga  oshirish  imkoni  bqlmaydi.  Amalga  oshirilganning  katta  qismi, 

odatda,  boshida  rejalashtirilgan  strategiyaga  kirmagan,  shu  sabali  uni  vujudga 

keluvchi strategiya deb nomlagan. Oxir-oqibatda amalga oshirilgan strategiya ongli 

strategiyaga  kiradi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  amaliyotda  ongli  va  vujudga 

keluvchi strategiyalarning ma‘lum kombinatsiyasi amalga oshiriladi. 

Yuqorida  aytilganlarga  asoslangan  holda  quyidagi  asosiy  xulosani  keltirish 

mumkin.  korxona  strategik  harakatini  shakllantirishning  moxiyati  rivojlanish 

yqnalishini aniqlashdan, tanlangan mo‘ljalga samarali yaqinlashish bqyicha chora-

---

121 

 

tadbirlar  tizimini  ishlab  chiqishdan,  shuningdek  tanlangan  strategiyani  amalga 

oshirish jarayonini baholash va nazorat qilishdan iborat. 

Strategiyani boshqarish ijrochilari 

Firmaning ijrochi direktori strategiya bo‘yicha eng ta‘sirli va javobgar menejer 

hisoblanadi.  Asosiy  direktor  lavozimi  iazifalarini  qo‘yuvchi  funktsiyalarni 

bajarishni  ko‘zda  tutadi.  U  maqsadlarni  belgilaydi,  strategiya-ni,  uni  bajarish 

yo‘llarini ishlab chiqadi. 

Ishlab  chiqarish,  marketing,  moliya,  xodimlar  va  boshqa  funktsiyalar  bo‘yicha 

vitse-prezidentlar  ham  strategiya  ishlab  chiqadilar  va  uni  amalga  oshirish  bo‘yicha 

javobgar  hisoblanadilar.  Har  bir  menejer  o‘zining  javobgarlik  sohasi  bo‘yicha 

strategiyani ishlab chiqadi va uning bajarilishini kuzatib boradi. 

Diversifikatsiyali kompannyalarda bir necha tarmoqlarda boshqaruv talab etilib, 

strategiya bo‘yicha menejerlarning 4 darajasi mavjud: 

-ijrochi direktor yoki yuqori boshqaruv pog‘onasi rahbari; 

-alohida korxonalarning foyda va zararlari uchun javobgar menejerlar; 

-muayyan ishlab chiqarish bo‘linmasi bo‘yicha funktsional menejerlar; 

-asosiy tezkor bo‘linmalar va mintaqaviy bo‘limlar menejerlari. 

Xususiy  kompaniyalar  va  korxonalarda  odatda  strategiya  bo‘yicha  bitta  yoki 

ikkita menejer bo‘ladi 

Strategik menejer va qo‟yiladigan asosiy talablar. 

Bugungi  kunda  murakkab  va  tez  o‘zgaruvchan  vaziyatda  raqobatlashish  uchun 

firma  strategiyani  ishlab  chiqishini  boshqaruvchilarni  strategik  menejerlarni  aniqlab 

olishi  lozim.  Ularning  vazifasi  butun  tashkilot  faoliyatining  ma‘lum  bir  yo‘nalishda 

borishini  ta‘minlashdir  (ular  kunincha  kompleks  menejerlar,  deb  ataladi).  Ular 

biznesning  ayrim  fuiktsiyalari  (xodimlar,    ta‘minot,  ishlab  chiqarish,  savdo, 

mijozlarga  xizmat  ko‘rsatish,  hisob)  bajarilishini  taminlanishi      funktsion 

menejerlardan  farq  qiladi  va  butun  tashkilotni  strategik  jihatda  boshqarib, 

kompaniyada  o‘ziga xos o‘rin egallaydi. 

E.Vrappning  fikricha  (Chikago  universiteti),  eng  omadli  strategik  menejerlar 

quyidagi hislatlarga ega bo‘lishi kerak: 

- ko‘p narsadan yaxshi xabardor bo‘lishlari; 

- o‘z vaqti va kuch-quvvatini boshqara olishlari, 

- yaxshi siyosatchi bo‘lishlari (konsensus topa olishlari); 

- ekspertlarga o‘xshab «bir narsaga yopishib olmasliklari»; 

Ular  o‘z  vaqti  va  kuch-quvvatini  turli  ishlar,  qarorlar  muammolar  o‘rtasida 

to‘g‘ri  taqsimlay  olishlari  kerak.  Shuningdek,  qachon  javobgarlikni          taqsimlash 

kerakligi, qaysi paytda xususiy muammolarga aralashish kerakligini bilishlari lozim. 

Yaxshi  siyosatchi  o‘z  fikrlari  asosida  konsensus  topa  olish  san‘atini 

egallagan  bo‘lishi,  ularni  o‘z  obro‘-e‘tibori  bilan  ilgari  surish  uchun  tazyiq 

ko‘rsatmasligi  kerak.  U  diktator  kabi  emas,  balki  koalitsiyaning  a‘zosi  yoki  rahbari 

sifatida ish tutishi lozim. 

O‘zgaruvchan  dunyo  strategik  menejerdan  moslashuvchanlikni  talab  qiladi.  U 

manevrlarga va vujudga kelgan vaziyatga moslashshpga tayyor turishi kerak. Bu esa 

firma  ma‘lum  bir  maqsadlarsiz  ish  yuritsa-da,  biroq  ularni  o‘zgartirishga  tayyor 

---

122 

 

turishi kerakligini anglatadi.