Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Pul mablagiarining omilli tahlili
Moliyaviy
koeffitsiyent
lar
Hisob-kitoblar
Jami
o‘zgarish
Omillar ta’siri
1-omil
2-omiI
1. Sof pul
oqimining
yetarliligi
Pul
m ablagiari
kirimining
o ‘zgarishi
Pul
m ablagiari
chiqimining
o ‘zgarishi
0 ‘tgan yil
Kpm0 = PMk0 / 
PMch0 * 100%
Kpmr
Kpm0
KpmI0-
Kpm0
Kpmr
Kpm10
Hisobot yil 
shartli
Kpm[ о = PMk| / 
PMcho * 100%
577

---

Hisobot yili
Kpmi = PMk! / 
PMchi * 100%
2. Olingan pul 
mablag4 larinin 
g rentabelligi
Moliyaviy 
natijalarnin 
g o ‘zgarishi
Pul
mablag'lari
kirimining
o'zgarishi
O 'tgan yil
Rpmk0 = F0 / PMko * 
100%
Rpmk r
Rpmk0
Rpmki.o-
Rpniko
Rpmk r
Rpmki.o
Hisobot yil 
sharti i
Rpmki,0 = F 1 /P M k 0 
* 100%
Hisobot yili
Rpmki -
Fi
/ PMk! * 
100%
3. Sarflangan 
pul
mablag'larinin 
g rentabelligi
Moliyaviy 
natijalarnin 
g o ‘zgarishi
Pul
mablag'lari
chiqimining
o'zgarishi
O 'tgan yil
Rpmcho = F0 / PMcho 
* 100%
Rpmchr
Rpmcho
Rpmchi.o-
Rpmcho
Rpmchi-
Rpmchl,0
Hisobot yil 
sharti i
Rpmchi o = Fi / 
PMcho * 100%
Hisobot yili
Rpnichi = Fj / PMcht 
* 100%
4 . 0 'rtacha pul 
qoldig'ining 
rentabelligi
<
Moliyaviy
natijalar
ning
o ‘zgarishi
Pul
mablag'lari
o'rtacha
qoldig'ini
o'zgarishi
O 'tgan yil
Rpniqo = F0 / PMqo * 
100%
Rpillgl-
RpiTlqO
Rpmai.o-
Rpmqo
Rptrv,!- 
Rpmql о
Hisobot yil 
shartli
RpmqI 0 = F| /P M q 0 
* 100%
Hisobot yili
Rpmql = F, / PMq, * 
100%
578

---

10.8. Pulning muddatdagi qiymati, foiz stavkalari va ularni
hisoblash usullari
Pul mablagiarini muddatdagi qiymatini aniqlash diskontlashni talab 
etadi. Bu jarayonga juda kocp omillar ta’sir qiladi: inflyatsiya, risklar, 
likvidlik va h.k.
Pul mablagMarining muddatdagi qiymatini aniqlash investorlarga 
pul mablagiarini joylashtirishning samaradorligi va natijaviyligini 
baholashga imkon beradi. Naqd pul oqimining kelajakdagi qiymatini 
aniqlashning asosiy kamchiligi uning noaniqligidir. Lekin bu noaniqlik 
riskini aniq hisob-kitoblar va taxminlar asosida kamaytirish mumkin.
Pulning muddatdagi qiymati baholangan kelgusi pul oqimlarini 
diskontlash orqali inobatga olinishi sababli, ushbu pul oqimlari 
moliyalashtirish faoliyatlari bo‘yicha pul kirimlari yoki chiqimlarini o4z 
ichiga olmaydi. Xuddi shuningdek, diskont stavkasi soliqdan oldingi 
asosda aniqlanishi tufayli, kelgusi pul oqimlari ham soliqdan oldingi 
asosda aniqlanadi.
Pulning joriy qiymatining kelgusida qanday daromad keltirishini 
quyidagi formula asosida hisoblash mumkin.
FV = P ¥{\+ if
Bu yerda:
PV - pul oqimining joriy qiymati (bugungi pul m ablagiari
summasi);
i - foiz stavkasi;
N - davrlar soni.
Quyida, 1 500,0 mln.so‘m 5 yilga, 7.5 %li stavkada investitsiya 
qilinishi, depozitga qo'yilishi qancha daromad olib kelishini hisob-kitob 
qilishimiz mumkin.
Pulning kelgusi qiymati hisob-kitobi
Davr
Belgi
Pulning kelgusi qiymati, 
mln so‘m
Dastlabki pul
О
>
1 500,0
Birinchi yili
FV,
1 500.0 * (1+0,075)'=1 612,50
579

---

Ikkinchi yili
f v
2
1 612,50 * (1+0,075)'=1 733,44
Uchinchi yili
FV3
1 733,44 * (1+0,075)'=1 863,45
To‘rtinchi yili
f v
4
1 863,45 * (l+0,075)'=2 003,20
Beshinchi yili
FV5
2 003,20 * (l+0,075)'=2 153,44
FV=1500 *(l+0,075)s=2153,44 mlnso ‘m
Demak, korxona tomonidan 1 500.0 mln so‘m mablag‘ 5 yildan 
keyin 2 153.44 mln so‘mgaaylanadi.
X o‘jalik yurituvchi subyekt aktivning foydalanishdagi qiymatini 
baholash uchun qaysi yondashuvni tanlashidan qat’iy nazar, pul 
oqimlarini diskontlashda foydalaniladigan foiz stavkalari baholangan pul
74
oqimlari to ‘g ‘rilangan risklarni aks ettirmasligi zarur .
Diskont stavkasi xo‘jalik yurituvchi subyektning kapital tuzilishidan 
va xo‘jalik yurituvchi subyekt aktivni sotib olishni moliyalashtirgan 
usuldan mustaqildir, chunki aktivdan yuzaga kelishi kutilgan kelgusi pul 
oqimlari 
xo'jalik 
yurituvchi 
subyekt 
aktivni 
sotib 
olishni 
moliyalashtirgan usulga bog‘liq emas.
10.9. Valyuta mablag‘lari harakatining tahlili
Keyingi yillarda valyuta siyosati va tashqi savdo faoliyati sohasini 
takomillashtirish bo‘yicha kocrilgan chora-tadbirlar mamlakatimiz 
iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalami jalb qilish, eksport salohiyatini 
oshirish, zamonaviy, eksportga yo'naltirilgan ishlab chiqarishlarni 
hamda kichik biznes va xususiy xo6jalik yurituvchi subyektlarni 
barqaror rivojlantirishga xizmat qilmoqda.
Maqbul miqdorda tashqi qarzlami jalb qilish bo‘yicha izchil amalga 
oshirilayotgan siyosat O czbekistonning majburiyatlarini o ‘z vaqtida 
bajaradigan ishonchli, to4lovga layoqatli xalqaro sherik sifatidagi 
imidjini ta’minladi, keyinchalik valyuta kursini liberallashtirish uchun 
zarur oltin-valyuta zaxirasini shakllantirish, valyuta resurslarini real 
iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modemizatsiya qilish, texnik qayta