Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

2. Korxonaning moliyaviy ahvoli 
- Fn
2.1. Avtonomiya 
koeffitsiyenti
Xususiy kapital / Balans
jami
Korxonaning qarshi 
tomonga qaram 
boimasligini 
tasniflaydi
415

---

2.2. ToMov layoqati 
koeffitsiyenti
Joriy aktivlar / Joriy 
majburiyatlar
Korxonaning 
majburiyatlarini 
bajarishini tasniflaydi
2.3. Mutlaq likvidlik 
koeffitsiyenti
Pul m ablagiari va qisqa 
muddatli moliyaviy 
q o ‘yilm alar/ qisqa 
muddatli majburiyatlar
Joriy majburiyatlami 
qoplash manbalari 
boMgan vositalaming 
sifat tarkibini 
ko‘rsatadi
2.4. Aylanma 
aktivlarning 
aylanuvchanlik 
koeffitsiyenti
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof 
tushum / Aylanma 
aktivlarning o‘rtacha 
yillik qiymati
Aylanma aktivlarning 
aylanishlar soni va 
davrini tezligini 
tasniflaydi
3. Tovarni sotish va ilgari surishni tashkil qilish samaradorligi - Ec
3.1. Sotuv rentabelligi,
%
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan 
yalpi foyda x 100% / 
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof
tushum
Sotish foydaligini 
tasniflaydi
3.2. Tayyor 
mahsulotning omborda 
turib qolish 
koeffitsiyenti
Sotilmagan mahsulotlar 
hajmi / Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof
tushum
Tayyor mahsulotning 
bozoriyligini 
tasniflaydi
3.3. Ishlab chiqarish 
quvvatlaridan 
foydalanish 
koeffitsiyenti
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof 
tushum / Ishlab chiqarish 
quvvati hajmi
Quvvatlardan
foydalanishning
samaradorligini
tasniflaydi
3.4. Reklama va 
sotuvni 
ragcbatlantirish 
vositalari 
koeffitsiyenti.
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan 
yalpi foyda /reklama va 
sotuv xarajatlari
Reklama va sotuv 
xarajatlarining 
qoplanishini 
tasniflaydi
4. 
Tovarning raqobatdoshligi- 
Kt
4.1. Tovarning sifati
Oliy, Birinchi 
kategoriyadagi 
mahsulotlar hajmi / jami 
mahsulot hajmi
Mahsulotning sifatlilik 
darajasini tasniflaydi
4.2. Tovarning narxi
Tovarlarning haqiqiy
Mahsulotning taklif
416

---

tannarxi +,- reja 
tannarxidan farq + foyda
narxini shakllantiradi
Korxonaning raqobatdoshlik koeffitsiyentini quyidagi formula 
orqali aniqlash mumkin36:
(Kkn): Kkn = 0,15 x En + 0,29 x F n + 0,23 x E c + 0,33 x Kt, (1)
Bu yerda:
Kkn - korxonaning raqobatdoshlik koeffitsiyenti;
En - korxonaning ishlab 
chiqarish faoliyatini 
belgilovchi 
samaradorlik mezoni;
Fn - korxonaning moliyaviy ahvolini belgilovchi samaradorlik 
mezoni;
Es - tovami sotish va bozorda ilgari surishni tashkil qilishning 
samaradorlik mezoni;
Kt - tovaming raqobatdoshlik mezonlari; 0,15, 0,29, 0,23, 0,33 
mezonlaming salmoq koeffitsiyentlari.
Salmoq 
koeffitsiyentlarining 
miqdori 
ekspertlar tomonidan
aniqlanadi.
Korxona raqobatdoshligini aniqlashning SWOT tahlili metodikasi. 
Raqobatdoshlikni baholash algoritmi: moliyaviy, ishlab chiqarish, 
tashkil etish va boshqaruv, marketing, xodimlar tarkibi, texnologik 
tarkib bo‘yicha holatlar alohida o‘rganishni xarakterlaydi.
-jadval
R aqobatdoshlikni aniqlash va tahiil qilishning SW OT modeli
Baholash ko‘ rsatkichlari
1
2
3
4
5
Moliyaviy (Rm)
Aktivlar tarkibi
Ai
Ai
Ai
Ai
Ai
Investitsion jozibadorlik
Ii
Ii
Ii
Ii
Ii
Aktivlar daromadligi
Di
Di
Di
Di
Di
Foyda normasi
Fi
Fi
Fi
Fi
Fi
Kapital foydaliligi
Ki
Ki
Ki
Ki
Ki
Ishlab chiqarish (Ri)
Uskunalardan foydalanish
Ui
Ui
Ui
Ui
Ui
Ishlab chiqarish quvvatlari
Ki
Ki
Ki
Ki
Ki