Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

7.7. Korxona raqobatdoshligining tahlili
Dunyoning barcha davlatlari uchun bosh maqsad bu iqtisodiy 
o ‘sishga, xalq farovonligini ta’minlashga qaratilgan. Shu sababli, 
jahonning barcha davlatlarida raqobatdosh xo'jalik yuritish tuzilmalarini 
yaratishga, ulami modernizatsiya va rekonstruksiya qilishga, ishlab 
chiqarishni tashkil etish va boshqarishning zamonaviy, samarali 
shakllariga o ‘tishga muhim ahamiyat qaratilmoqda.
Korxonani raqobatdoshligi - uning bozordagi raqiblariga nisbatan 
ustunligi va iqtisodiy naflilikka ega bo‘lishidir. Raqobatdoshlik 
kompleks ko‘rsatkichlar tizimi orqali baholanadi. Uni baholashdan 
maqsad - korxonaning tarmoq, hudud va xalqaro bozordagi o'mini 
belgilashdan iborat.
Korxona raqobatdoshligini baholash algoritmi quyidagilami o‘z 
ichiga oladi:
- baholash maqsadini aniqlash;
414

---

- baholash, tahlil etish faoliyat turlarini belgilash;
- taqqoslash tanlovi;
- ko4rsatkichlarini tanlash va tasniflash;
- ko‘rsatkichlami baholash va tahlil etish;
- ko‘rsatkichlar baholash natijalarini umumlashtirish;
- raqobatdoshlikni baholash xulosalarini tayyorlash.
Korxonaning raqobatdoshligini aniqlashning ko‘rsatkichlar
tizimi va ularning aniqlanishi
Ko‘rsatkichlari
Aniqlanishi
Ko‘rsatkichni
baholashdagi roli
1. Korxonaning ishlab chiqarish faoliyati samaradorligi - 
En
1.1. Mahsulot birligiga 
to‘g ‘ri keladigan 
ishlab chiqarish 
xarajatlari
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof 
tushum / sotilgan 
mahsulot (ish va 
xizmat)lami ishlab 
chiqarish tannarxi
Mahsulot ishlab 
chiqarishda 
xarajatlaming 
samaradorligini 
ko‘rsatadi
1.2. Fond qaytimi
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof 
tushum / asosiy 
vositalarining o'rtacha 
yillik qiymati
Asosiy ishlab 
chiqarish 
vositalarining 
samaradorligini 
tasniflaydi
1.3. Ishlab chiqarish 
rentabelligi, %
Mahsulot (ish va 
xizmat)larni sotishdan 
yalpi foyda x 
100%/sotilgan 
mahsulotning to 4liq 
tannarxi
Xarajatlaming foyda 
keltirishini tasniflaydi
1.4. Mehnat 
unumdorligi, ming 
so‘m/kishi
Mahsulot (ish va 
xizmat)lami sotishdan sof 
tushum / xodimlaming 
o ‘rtacha ro‘yxat soni
Mehnatning
samaradorligini
tasniflaydi