Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

20

---

Tahiil tamoyillari
1.5-jadval
T am oyillar
Tasnifi
Davlat manfaati 
nuqtayi nazaridan 
yondashish tamoyili
Iqtisodiy hodisalami, xo‘jalik jarayonlari natijalarini 
baholashda davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va 
xalqaro siyosatlarini va qonunchiliklarini inobatga olish 
lozimligini tasniflaydi
Ilmiylik
Dialektik 
bilish 
nazariyasiga 
asoslanishi, 
ishlab 
chiqarishni 
rivojlantirishning 
iqtisodiy 
qonunlari 
talablarini 
hisobga 
olishi, 
fan-texnika 
taraqqiyoti 
yutuqiarini, iIg‘or tajribalarni va iqtisodiy tadqiqotning 
eng yangi usullarini hisobga olishi lozim
Tizimlilik
0 ‘rganilayotgan obyekt murakkab dinamik tizim va u bir 
qator 
may da 
unsurlardan 
va 
ularning 
o ‘zaro 
bogianishidan tashkil topgan deb qaralishi lozim
Kopmiekslik
Tahiil 
qilinayotgan 
obyektning 
barcha 
birliklari, 
bo‘g ‘inlari va tomonlarini hisobga olish hamda ularning 
o ‘zaro bog‘liqliklarini atroflichao‘rganishni taqozo qiladi
Obyektivlik, aniqlik 
va ishonchlilik
Haqiqatni aks ettiradigan ishonchli va tasdiqlangan tahiil 
ishonchli, tekshirilgan va real voqelikni aks ettiruvchi 
m a’lumotlarga asoslanishi zarur. Faqat shundagina tahiil 
natijalari talabga javob beradi. 
Shu sababli ham 
korxonada doimo hisob, nazorat (audit) takomillashtirib 
borilishi talab etiladi
T a’sirchanlik
Tahiil ishlab chiqarish jarayonlarining borishiga uning 
natijalariga 
bevosita 
aralashishi, 
rezervlami, 
yo‘l 
qo‘yilgan xato va kamchiliklami qidirib topishga bevosita 
ta ’sir ko‘rsatishi lozimligini ifoda etadi
Rejalilik
Bu tamoyilga muvofiq korxonalarda amalga oshiriladigan 
analitik ishlar rejalashtirilishi, uni bajaruvchilar o ‘rtasida 
taqsimlanishi va nazorat qilib borilishi lozimligini ifoda 
etadi
Samaradorlik
Tahlilni o ‘tkazish uchun ketgan sarf-xarajatlar bir necha 
barobar qoplanishi kerakligini ifoda etadi
Operativlik
Bu tamoyil iqtisodiy tahlilni o4kazish, qarorlar qabul 
qilish va ularni amaliyotga joriy qilishda aniq va 
tezkorlikni taqozo qiladi
Demokratik
Tahlilni o4kazishga korxonaning keng jamoatchiligini 
jalb qilish va tahiil natijalarini muhokama qilishda keng 
jamoatchilik ishtirokini taqozo qiladi