Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Moliyaviy tahlil fanining vujudga kelishi va tarixiy taraqqiyot
jarayonida atalgan nomlari
.5
Nomlanishi
Izoh
Balansshunoslik
Balans m a’lumotlarini o ‘rganganligi sababli
Balans talqini
K o‘rsatkichlaming davriy o ‘zgarishlariga baho 
berish zaruriyati tufayli
Balansni tahlil qilish
Davriy o ‘zgarishlarda erishilgan natijalar yoki boy 
berilgan imkoniyatlarga qarab kelajakni baholash 
zaruriyati ning paydo boMishi bilan
Hisobot tahlili
Moliyaviy hisobot shakllarining sonini k o ‘payishi 
va ularda aks etuvchi elementlami baholash 
zaruriyati tufayli
Iqtisodiy tahlil
Barcha iqtisodiy o ‘zgarishlarga bo‘lgan talabning 
kuchayishi bilan
Sotsial-iqtisodiy tahlil
0 ‘rganiladigan 
masalalar 
koiam ining 
faqat 
iqtisodiy jihatlarini emas, balki ijtimoiy jihatlarini
5 Муаллифлар томонидан мустакил тузилган
15

---

ham o ‘rganishga zaruriyatning paydo b o iish i 
bilan
X o‘jalik faoliyati tahlili
X o‘jalik faoliyatining barcha qirralarini qamrab 
olinishiga bo4gan talab tufayli
Moliyaviy va boshqaruv
tahlili
Buxgalteriya hisobining moliyaviy va boshqaruv 
hisobi tarkiblanishiga uyg‘unlikda
Moliyaviy tahiil, 
Moliyaviy hisobot tahlili
Rivojlangan 
davlatlarning 
umumkasbiy 
va 
ixtisoslik fanlar tizimiga uyg‘unlikda
Buxgalteriya hisobi, 
auditning fan sifatida shakllanishi va 
rivojlanishi ham iqtisodiy, moliyaviy tahiil fanining paydo bo‘lishiga 
muhim turtki b o id i deyish mumkin.
Uning shakllanishi va rivojlanishiga oid manbalarda italyan 
matematigi Luka Pochiolining “ Schyotlar va yozuvlar haqidagi traktati” 
alohida o ‘rin tutadi.
Tahiil fanining fan sifatida shakllanganligiga uncha ko4p vaqt 
bo‘lgani y o ‘q. Unga doir chop etilgan fundamental manbalar XX asming 
20-30-yillariga kelibgina chop etila boshlandi.
Fanlaming yuzaga kelishi tabiiy jarayon hisoblanadi. Dunyoni bilish 
nazariyasini iqtisodiyotga bog‘langan so'rovlarini hal etishda muhim 
vosita hisoblangan tahiil nafaqat aniq fan sifatida balki barcha fanlarga 
metodologik asos sifatida ham qaraladi.
Tahiil fanining predmetiga keng ma’noda e ’tibor beradigan bo‘lsak, 
u tahiil qilinayotgan obyekt (firma, kompaniya, konsemlar)ning butun 
xo‘jalik faoliyatidir. Tahiil fani xo'jalik faoliyatida nafaqat sodir 
bo‘lgan, balki bo‘layotgan va kelgusida bo'ladigan jarayonlarni ham o cz 
ichiga oladi. Shu jihatdan ushbu fan boshqa fanlardan tubdan farq qiladi.
Tahiil fanining predmetiga manbalarda berilgan ta’riflar shu 
darajada ko‘p boMishiga qaramasdan ulaming barchasini bir mazmunda 
tushunish mumkin. Bu mazmun, jarayonlaming doiraviyligi, faoliyat 
natijalarining manbalarda ifoda etilganligi, ko'rsatkichlar tizimida 
baholanishi, sabab-oqibat bogianishlari, ichki va tashqi omillar ta’sirida 
ocrganishning yagonaligi bilan izohlanadi.