Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Ko‘rsatkichIar
L jVIaterial xaraj atlar 
?i^fehnat haqi xarajatlari
^jLjVaqtbay ish haqi 
^ j j Tshbay ish haqi
Q ‘tgan yil
Doimiy Q ‘zgaruvchan
Hisobot yili
Doimiy
O'zgaruv
chan
4136
12859
12859
x
78581
5114
115733
7684
x
115733
1 6S4
x
97173
145996
x
________
145996
203

---

3.1sh haqidan ajratmalar
3372
30350
1953
37115
3.1. Vaqtbay ish haqidan
3372
X
1953
X
3.2. Ishbay ish haqidan
X
30350
X
37115
4. Amortizatsiya xarajatlari
.........,........,........
8033
" 
X 
Л
8730
X
5. Boshqa xarajatlar
22280 j
.
..................................... J
28736
Jami:
i
^ 50680 1
J
224664
1
52217
280284
Kritik hajm (zararsizlik) darajasini aniqlanishi
Ko^satkichlar
0 ‘tgan yil
Hisobot
yili
0 ‘zgarishi
1. Jami ishlab chiqarish xarajatlari
275344 1 332501
57157
2 . 0 6zgaruvchan xarajatlar 
| 224664 | 280284
55620
3.Doimiy xarajatlar 
1
50680 
j 
52217
1537
4. Sotish hajmi 
1 342763 | 422275
79512
5. Xarajatlaming o^sish darajasi, %| 80.33% 1 78.74%
-1.59%
6
. 
O'zgaruvchan 
xarajatlaming) 
|
o‘sish darajasi % 
1 65.54% j 66.37%
0.83%
— -.....
......- 
------....... ......... . 
^ 
Щ
7. Doimiy xarajatlaming o ‘sishj
darajasi % 
14.79% 
12.37%
-2.42%
8
. Sotishdan foyda 
| 
38560 
\
43306
4746
9. Sotuv rentabelligi % (q.8:q.4 x| 
1
100) 
1 11.25% 1 10.26%
-0.99%
10. Qoplash jam g ‘armasi (q.3+q.8)| 
89240
95523
57157
11. 
Qoplash 
jam g‘armasij 
koeffitsiyenti(q.l0:q.4) 
j 
0.26 
j 
0.23
-0.03
12. Zararsizlik nuqtasi (q.3:q.l 1) J 194923.08 I 227030.43
32107
13. 
Moliyaviy 
mustahkamlik] 
| 
zaxirasi % (q .4 :q ,1 2 x 100-100) 
j 75.85% j 
86
%
10.15%
'j-
14. Operatsion richag 
\
| 
0.005
Xulosa: korxonada moliyaviy mustahkamlik zaxirasi hisobot yilida 
86
foizni tashkil etgan, o ‘tgan yilda ushbu daraja 75.85 foizga teng 
boMgan. Bundan ijobiy o‘zgarishlar kuzatilganligini izohlash mumkin.
Nazariy jihatdan aytish mumkinki, hisobot yilida sotish hajmini 
227030.43 ming so‘mgacha kamaytirishi, o ‘tgan yil bo‘yicha esa 
194923.08 
ming 
so‘mgacha 
kamaytirishi 
mumkin, 
ushbu 
chegaraviylikda korxona zararsiz ishlashi mumkin. Ya’ni doimiy va
204

---

o‘zgaruvchan xarajatlar summasini qoplashga teng sotuv hajmiga 
erishiladi.
Agar korxona foyda hajmini 1 foizga o cstirishi lozim bo‘lsa uning 
uchun sotish hajmini 0.005 foizga o ‘stirishi talab etiladi.
Mahsulot ishlab chiqarishning kritik hajm darajasini aniqlash va uni 
tahlil etish, iqtisodiy harakatda va biznesda muhim masala hisoblanadi. 
Ushbu ko4rsatkich orqali kompaniya va firmalar mahsulot ishlab 
chiqarishning foydalilik darajasini belgilab oladilar. Mahsulot ishlab 
chiqarishning kritik hajm darajasini belgilash, uning hisob-kitoblari keng 
doirada olimlar tomonidan o ‘rganilgan. Shu sababli uni aniqlashning 
turli ifodalari tavsiya etilgan.
Mahsulot ishlab chiqarishni kritik hajm darajasini hisoblashning 
quyidagi bog‘lanishli ifodasini berib o ‘tish mumkin.