Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Карлин T.P. Анализ финансовых отчетов (на основе GAAP) Учебник. -М.: ИНФРА-М, 1998. -
448 с.

---

pul ekvivalentlariga boMgan ehtiyojlari bir xil sabablardan kelib chiqadi. 
Bu uzluksiz va davomli faoliyatni amalga oshirish aktivlarni sotib olish 
va joylashtirish, o4z majburiyatlarida amalga oshirish, investorlarga 
daromadlarini to ia sh yuzasidan zaruriy amallaming bir xilligidan kelib 
chiqadi.
Pul 
mablag4 larining manbalarida birinchi 
navbatda xususiy 
kapitalning shakllanishiga ahamiyat qaratish lozim. Xususiy kapital 
xo4jalik yurituvchi subyektning boshlangich kapitalidir. Ushbu kapital 
asosiy va aylanma kapital minimumini ta’minlab beradi.
Pul oqimlarining shakllanishi va ularning ishlatilishidagi umumiy 
jihatlar bilan bir qatorda albatta har bitta korxonaning ularning harakati, 
tezligi yuzasidan o ‘ziga xos jihatlari mavjud. Masalan: pul va pul 
ekvivalentlarining harakati savdoda, umumiy ovqatlanishda, qurilishda, 
sanoatda, qishloq xo4jaligida bir-biridan tubdan farq qiladi. Bu tarmoq 
va bo4g 4inning, korxona faoliyatining o4ziga xos xususiyatlaridan kelib 
chiqadi.
Pul mablag4laridan samarali foydalanishni tashkil etish ko4p 
jihatdan 
korxonalarda 
pul 
mablag4 larining 
harakatini 
optimal 
boshqarishni tashkil etilganligiga va ular ustidan nazoratni yo4lga 
qo4yilganlik darajasiga bog4liq. Biroq, ko4plab korxonalarda pul 
mablag4lari va pul ekvivalentlarini boshqarish va doimiy nazorat 
qilishdagi kamchiliklar tufayli moliyaviy natijaviylikdagi ijobiy holat,
i
debitorlik 
majburiyatlarini 
oshirib 
yuborish, 
undirilmagan 
qarzdorlikning ko4payishi hisobiga moliyaviy holat yomonlashganligini 
ko4rish mumkin. To4g 4ri bu holat keyingi faoliyatlar uchun manba 
sifatida 
qaralishi 
mumkin, 
lekin 
ularning 
doimiy 
aylanishdan 
chetlanishlari tufayli korxona ish faolligi, likvidligi sustlashadi, 
moliyaviy 
ahvoli 
qiyinlashadi. 
Shu 
sababli, 
pul 
mablag4 larini 
boshqarishda 
har 
bitta 
korxonaning 
pul 
mablag4 lari 
va 
pul 
ekvivalentlarining faoliyat uzluksizligini ta’minlash, majburiyatlarning 
ortib ketishiga yo4l qo'ymaydigan taktik boshqaruvini yo4lga qo4yish 
choralarini ko'rish lozim bo4ladi.
552

---

Pulni aylanish doiraviy aylanishlarini tarmoq va faoliyat turlari 
bo6yicha farqlanishini quyidagi jadval m a’lumotlaridan ham aniq ko‘rish