Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

0 ‘rtacha miqdorlar 
deb, bir xildagi va bir turdagi hodisalami 
o'zgaruvchan 
belgilari 
asosida 
umumlashtirib 
xarakterlovchi, 
ta ’riflovchi miqdorlarga aytiladi.
Moliyaviy tahlil jarayonida o ‘rtacha miqdorlaming qator turlaridan 
foydalaniladi: 
o ‘rtacha 
arifmetik 
miqdorlar; 
o‘rtacha 
garmonik
miqdorlar; o ‘rtacha geometrik miqdorlar; o'rtacha xronologik miqdorlar; 
0
‘rtacha kvadratik miqdorlar.
0 ‘rtacha miqdorlaming sodda va amaliyotda keng qo‘llaniladigan 
turi bu o ‘rtacha arifmetik miqdordir. O'rtacha arifmetik miqdor o ‘z 
navbatida oddiy va tortilgan ko‘rinishga bo'linadi.
Oddiy arifmetik o'rtacha variantlar (x) bir yoki teng marta 
takrorlangan paytda qo‘llaniladi.
Tahlilda o‘rtacha arifmetik bilan bir qatorda o‘rtacha garmonik ham 
keng qo‘llaniladi. 0 ‘rtacha garmonik - bu o‘rtacha arifmetik 
miqdorning teskari bo‘lgan darajasidir.
n
/
Tortilgan ko‘rinishdagi 
o‘rtacha arifmetik miqdor quyidagi 
bog‘lanishlar orqali topiladi.
- _
x j \
+ 
x j 2
+
X
3
/ 3
 
+... + x J n _ 'L x f
Л
/ 1  + /2  + /3  + *** + fn
0 ‘rtacha garmonik miqdor ham o ‘rtacha arifmetik miqdorga
o ‘xshab oddiy va tortilgan shakllarga ega.
Oddiy o ‘rtacha garmonik miqdorlami aniqlash formulasi:
n
x
Tortilgan o‘rtacha garmonik miqdorlarni aniqlash formulasi:
30

---

гор
Zxf
.
xf
Х М
„
м
п
м
+
м
+ ... +
м
п