|
Iqtisodiy resurslar va ularning buxgalteriya balansidagi
tuzilmasi
Iqtisodiy resurslar
Davr
boshi
Davr oxiri
Farqi (+,-)
Uzoq
muddatli
aktivlar
Jami
10 219 731
945
12 593 199
960
2 373 468 015
Asosiy vositalar
7 104
110 120
10 452
934 960
3 348 824 840
Nomoddiy aktivlar
417 151
345 379
-71 772
Uzoq muddatli
investitsiyalar
-
-
Kapital qo‘yilmalar
2 834
711 892
1 572
602 311
-1 262 109
581
O^matiladigan asbob-
uskunalar
-
-
—
Boshqa uzoq
muddatli aktivlar
280
492 782
567 317
310
286 824 528
Joriy
aktivlar
Jami
2 978 372
713
11 683 693
105
8 705 320 392
TMZ
819 530
511
1 047 437
972
227 907 461
------Kelgusi -davr
------
—
ЬШ>
—
8 441
7-074 971 055
349
xarajatlari
091 169
062 224
Debitorlik
majburiyatlari
503 338
335
1 566 042
404
1 062 704 069
Pul mablagMari
171 917
383
468 669
767
296 752 384
Boshqa joriy aktivlar
117
495 315
160
480 738
42 985 423
Jami aktivlar
13 198 104
658
24 276 893
065
11 078 788
407
Korxonaning
iqtisodiy
resurslari
davr
boshiga
nisbatan
11 078 788 407 ming so‘mga ortgan. Jumladan uzoq muddatli
aktivlardagi o‘zgarish 2 373 468 015 ming so'mni, joriy aktivlardagi
o'zgarish 8 705 320 392 ming so‘mni tashkil qilgan. Uzoq muddatli
aktivlardagi asosiy o ‘zgarish asosiy vositalar qatoriga to 'g ^ i keladi.
Joriy aktivlar tarkibida eng yuqori o‘zgarish kelgusi davr xarajatlari
qatoriga to 'g 'ri keladi.
Iqtisodiy resurslaming moliyaviy tuzilmasi
Moliyaviy resurslar
Davr
boshi
Davr oxiri Farqi (+,-)
i
0 ‘z
mablagMari
manbasi
Jami
7 745 794
466
10 124
233 076
2378438610
Ustav kapitali
614 384
306
828
202 670
213 818 364
Q o‘shilgan kapital
-
-
-
Rezerv kapitali
5 737
851 427
8 121 422
920
2 383 571
493
T aqsimlanmagan
foyda
507
693 607
223
400 675
282 492 932
Boshqa o ‘zlik
mablag‘ lari
885
865 126
951
206 811
65 341 685
Majburiyatlar
Jami
5 452 310
192
14 152
659 989
8700349797
Uzoq muddatli
majburiyatlar
4 675
490 146
12 304
013 149
7 628 523
003
Joriy majburiyatlar
776
1 848
1 071 826
350
820 046
646 840
794
Jami moliyaviy resurslar
13 198
104 658
24 276
893 065
11078788407
Iqtisodiy resurslaming moliyaviy tuzilmasida quyidagi o'zgarishlar
kuzatilgan. O cz mablag‘lari manbasidagi o ‘zgarish davr boshiga
nisbatan 2 378 438 610 ming so'mga, majburiyatlardagi o‘zgarish davr
boshiga nisbatan 8 700 349 797 ming so‘mga ortgan. O cz mablag‘lari
tarkibida asosiy manba sifatida rezerv kapitali tarkiblangan. Uning davr
boshiga nisbatan o ‘zgarishi 2 383 571 493 ming socmni tashkil qilgan.
Majburiyatlar qatorida uzoq muddatli majburiyatlaming davr boshiga
nisbatan o‘zgarishi 7 628 523 003 ming so‘mni tashkil qilgan.
“O 4zbekiston temir yoMlari” AJning qisqartirilgan
___________ buxgalteriya balansi __________
Ko‘rsatkichIar
Davr boshi
Davr oxiri Farqi (+,-)
AKTIV
1. Uzoq muddatli aktivlar
10 219 731
945
12 593 199
960
2 373 468
015
Asosiy vositalarning
boshlang‘ich qiymati
10 527 417
487
14 773 593
626
4 246 176
139
Asosiy vositalarning eskirish
qiymati
3 423 307 367
4 320 658
666
2 991 241
501
Asosiy vositalarning qoldiq
qiymati
7 104 110 120
10 452 934
960
3 348 824
840
Nomoddiy aktivlaming qoldiq
qiymati
417 151
345 379
71 772
Kapital qo‘yilmalar
2 834 711 892
1 572 602
311
126210958
1
Boshqa uzoq muddatli aktivlar
280 492 782
567 317
310
6331746
2.Joriy aktivlar
2 978 372 713
11 683 693
105
8 705 320
392
Ishlab chiqarish zaxiralari
819 530 511
1 047 437
972
227 907
461
Kelgusi davr xarajatlari
1 366 091 169
8 441 062
224
7 074 971
055
351
Pul mablagMari
171 917 383
468 669
767
296 752
384
Boshqa joriy aktivlar
117495 315
160 480
738
42 985 423
Debitorlar, jami
503 338 335
1 566 042
404
1 062 704
069
Shu jumladan:
Xaridor va buyurtmachilar bilan
hisob-kitoblar
163 855 350
268 038
094
104 182
744
Byudjetga avans toMovlari
7 740 384
5 252 951
2 487 433
Balans aktiv bo‘yicha jami
13 198 104
658
24 276 893
065
110787884
07
PASSIV
1 .0 ‘z mablagMari manbasi
7 745 794 466
10 124 233
076
2 378 438
610
Ustav kapitali
614 384 306
828 202
670
213 818
364
Rezerv kapitali
5 737 851 427
8 121 422
920
2 383 571
493
Taqsimlanmagan foyda
507 693 607
223 400
675
284 292
932
Boshqa manbalar
885 865 126
951 206
811
65 341 685
2. Majburiyatlar
5 452 310 192
14 152 659
989
8 700 349
797
Uzoq muddatli bank kreditlari
va qarzlari
4 675 490 146
12 304 013
149
7 628 523
003
Boshqa majburiyatlar
14 744 216
8 878 479
5865737
Kreditorlik majburiyatlari, jami
762 075 830
1 839 768
361
107769253
1
Shu jumladan:
Mol yetkazib beruvchilar va
pudratchilarga majburiyatlar
219 818 890
514 650
184
294 831
294
Byudjetga majburiyatlar
20 798 130
62 317 043 41 518913
Balans passivi bo‘yicha jami
13 198
104 658
24 276 893
065
11 078 788
407
352
Korxona to‘lov layoqatining tahlili
TVlov mablagMari
TVlov majburiyatlari
Mutlaq
to4ovga
qobillik
Nisbiy
to4ovga
qobillik
1
2
3
4
Balans likvidligi
A 1-Doimiy harakatdagi
aktivlar
P l-T o‘lov
muddati
kelgan majburiyatlar
A l-P l
A l/P l
A2-Tez
pulga
aylanadigan aktivlar
P2-Qisqa
muddatli
majburiyatlar
A2-P2
A2/P2
A3-Sekin
pulga
aylanadigan aktivlar
P3-Uzoq
muddatli
majburiyatlar
A3-P3
A3/P3
TVlov layoqati
A 1-Doimiy harakatdagi
aktivlar
Joriy majburiyatlar
(JM)
A l-JM
A l/JM
A 1-Doimiy harakatdagi
aktivlar
A1+A2-JM
(Al+A2)/J
M
A1 -Doimiy harakatdagi
aktivlar
A1+A2+A3
-JM
(A 1+A2+A
3)/JM
6.3. Moliyaviy barqarorlik va uning tiplari: mutlaq va me’yoriy
barqarorlik, nobarqaror va inqirozli holatlar
0 ‘zbekiston amaliyotida moliyaviy barqarorlikni baholash bo'yicha
ko‘rsatkichlar tizimini o'rganish natijasida shuni alohida qayd etish
lozimki, moliyaviy barqarorlikni ko‘rsatkichlar tizimi turli manbalarda
turlicha keltiriladi. Ularning sonini aniq aytish qiyin. Lekin shunga
qaramay ulami balansning tarkibiy qismlari va jamlangan qatorlariga
nisbatan bir tizimga solish mumkin.
Moliyaviy
barqarorlikni
xarakterlovchi
ko‘rsatkichlar
tizimi
quyidagi ikkita tarkib bo‘yicha guruhlanishi ham mumkin:
1.
Aktivlar, kapital va majburiyatlarning tarkibiy tuzilishi bo‘yicha
moliyaviy
barqarorlik
ko‘rsatkichlari.
Ular
qatoriga
moliyaviy
mustaqillik (avtonomiya), moliyaviy qaramlik, o ‘z va qarz mablag‘lari
nisbati, qoplash koeffitsiyenti va boshqa ko‘rsatkichlami kiritish
353
mumkin. Mazkur qator bo‘yicha moliyaviy barqarorlikni xarakterlovchi
ko‘rsatkichlar sifatida boshqa manbalarda uzoq muddatli aktivlar, joriy
aktivlar, o ‘z mablag‘lari manbasi va majburiyatlar bilan bog'liq
ko‘rsatkichlarini alohida tarkiblash tartibi belgilangan.
2.
Aktivlami
moliyalashtirish
bilan
b o g iiq
barqarorlik
ko'rsatkichlari. Mazkur kocrsatkichlarga o‘z aylanma mablag‘lari bilan
ta ’minlanganlik, manevrlik koeffitsiyenti, tovar-moddiy zaxiralarning
o ‘z mablag‘lari hisobiga moliyalashtirilishi, sof aylanma aktivlar
naqdligi y a ’ni, o‘z aylanma mablagMarining turli aktivlar va kapital ga
nisbati orqali hisob-kitob qilinuvchi koeffitsiyentlar kiradi.
Moliyaviy
barqarorlikning
barcha
ko'rsatkichlari
bo‘yicha
0 ‘zbekiston
va
Mustaqil
Davlatlar
Hamdo‘stIigi
mamlakatlari
amaliyotida m e’yor darajalarini belgilashga amal etiladi. Lekin ushbu
amaliyotdan xalqaro tajribada foydalanilmaydi.
Moliyaviy barqarorlikni baholashda yana bir muhim farqli jihat
ulaming mutlaq ifodada o ‘rganilishi bilan ham xarakterlanadi. Mazkur
tartib bo‘yicha moliyaviy barqarorlikning uchta muhim ko‘rsatkichi
baholanadi. Mazkur ko‘rsatkichlar qatoriga quyidagilar kiritiladi:
1. O cz aylanma mablagMarining naqdligi ( 0 ‘AMN);
0 ‘AMN = 0 ‘MM - UMA
Bunda: O cMM - 0 ‘z mablag‘lari manbasi;
UMA - uzoq muddatli aktivlar.
2. Zaxira va xarajatlarni o‘z va qarz mablag‘lari hisobiga
moliyalashtirilish manbasi ( 0 ‘QMHM);
0 ‘QMHM = 0 ‘AMN + UMKQ
Bunda: UMKQ - uzoq muddatli kreditlar va qarzlar
3. Zaxira va xarajatlarni jami manbalar hisobiga moliyalashtirish
manbasi (JMHM)
JMHM = 0 ‘QMHM + QMKQ
354
Bu yerda: QMKQ - qisqa muddatli kreditlar va qarzlar (ular
qatoriga mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan hisob-kitoblar ham
qo'shiladi)
Uzoq muddatli aktivlarning o‘z va qarz mablagMari hisobiga
moliyalashtirish koeffitsiyentlari
Ko‘rsatkichIar
Aniqlanishi
Me’yor
darajasi
Uzoq muddatli aktivlami (UMA)
o‘z mablagMari manbasi ( 0 ‘MM)
hisobiga ta’minlanish
koeffitsiyenti
0 4MM/UMA
1,0 dan yuqori
Uzoq muddatli aktivlarning o‘z va
uzoq muddatli majburiyatlar
(UMM) hisobiga ta ’minlanish
koeffitsiyenti
0 6 MM+UMM/U M A
Minimum 1,0 ga
teng deb
Zaxira va xarajatlami manbalash yuzasidan mablagMar
naqdligini va moliyalashtirish darajasini hisob-kitobi
Ko‘rsatkichIar
Aniqlanishi
Zaxira va
xarajatlaming
moliyalashtirish
holati (+,-)
0 ‘z aylanma
mablagMarining naqdligi
( 0 ‘AMN)
O'M M - UMA
0 ‘AMN - ZX
0 ‘z mablagMari va uzoq
muddatli qarz
mablagMarining naqdligi
( 0 ‘UMMN)
<
0 ‘MM + UMM -
UMA
0 ‘UMMN - Z X
Jami mablagMaming
naqdligi (JMN)
0 ‘MM + U M M -
UMA + QMM
JMN - ZX
Zaxira va xarajatlami manbalashda mablagMar yetarliligi va
yetishmasligini koeffitsiyent usulida ham hisob-kitob qilish mumkin.
Koeffitsiyent usuli zaxira va xarajatlami moliyalashtirishdagi holatni
qiyosiy o‘rganish, uning ijobiy siljishlarini o ‘rganishda muhim
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
