Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil



Download 6,69 Mb.
bet18/296
Sana02.03.2023
Hajmi6,69 Mb.
#915824
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   296
Bog'liq
Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliy

Ifoda

Ko‘rsatkichlar

O‘zgarishga ta’sir etuvchi birliklar hisob-kitoblari

Reja

Shartli1

Shartli2

Haqiqat

Q=xu

Jami o‘zgarish Q1-Q0

x0*u0

x1*u0

x

x1*u1

1

Birinchi omil (x) ta’siri

x

x

x

x1*u0 – x0*u0

2

Ikkinchi omil (y) ta’siri

x

x

x

x1*u1–x1*u0

Q=xuz

Jami o‘zgarish Q1-Q0

x0*u0*z0

x1*u0*z0

x1*u1*z0

x1*u1*z1

1

Birinchi omil (x) ta’siri

x

x

x

x1*u0*z0 – x0*u0*z0

2

Ikkinchi omil (y) ta’siri

x

x

x

x1*u1*z0 – x1*u0*z0

3

Uchinchi omil (z) ta’siri

x

x

x

x1*u1*z1 – x1*u1*z0

Q=x/y

Jami o‘zgarish Q1-Q0

x0/u0

x1/u0

x

x1/u1

1

Birinchi omil (x) ta’siri

x

x

x

x1/u0 – x0/u0



2

Ikkinchi omil (u) ta’siri

x

x

x

x1/u1 – x1/u0



Q=z/x+u

Jami o‘zgarish Q1-Q0

z0/x0+u0

z1/x0+u0

z1/x1+u0

z1/x1 + u1

1

Birinchi omil (x) ta’siri

x

x

x

z1/x0+u0 – z0/x0+u0

2

Ikkinchi omil (y) ta’siri

x

x

x

z1/x1+u0 – z1/x0+u0

3

Uchinchi omil (z) ta’siri

x

x

x

z1/x1+u1 – z1/x1+u0

Sotuv rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar hisob-kitobida buni ko‘rib o‘tishimiz mumkin. Sotuv rentabelligi quyidagi bog‘lanishda aniqlanadi


Rc=Syaf/Sst
Bunda: Syaf-sotishdan yalpi foyda
Sst-sotishdan sof tushum
1.19-jadval
Sotuv rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi
omillar hisob-kitobi


Ko‘rsatkichlar

Ifoda

O‘tgan yil

Hisobot yili

O‘zgarishi

O‘sishi

Sotishdan sof tushum, mln so‘m



Sst

100

125

+25

1.25

Sotilgan mahsulot tannarxi, mln so‘m



Smt

80

90

+10

1.12

Sotishdan yalpi foyda, mln so‘m

Syaf

20

35

+15

1.75

Sotuv rentabelligi, %

Rc

0.20

0.28

+0.08

1.40



Yalpi foyda o‘zgarishiga ta’sir etuvchi birliklar



x

x

x

Sof tushumning o‘zgarishi



x

125-100

+25

Sotilgan mahsulot tannarxining o‘zgarishi



x

80-90


-15


Rentabellik o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar



x

x

x

Sof tushum
o‘zgarishi, %

O‘sst

20/125-20/100=0,16-0,20

-0,04

Sotishdan yalpi foyda o‘zgarishi, %



O‘syaf

35/125-20/125=0,28-0,16

+0,12



Mutlaq farq usuli.
Mutlaq farq usuli natijaviy ko‘rsatkichga ta’sir etuvchi omillar soni ikki yoki undan ortiq ta’sir birliklariga ega bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi. Uning mazmunini natijaviy ko‘rsatkichga ta’sir etuvchi birlikning farqi qolgan omillarning reja, haqiqatdagi (uzviy ketma-ketlikda) ko‘rsatkichlarga ko‘payrilgan holda aniqlanadi.
Mutlaq farq usuli an’anaviy usullarning sodda modelli tizimi hisoblanib ko‘pincha samaradorlik va natijaviylik ko‘rsatkichlariga nisbatan qo‘llaniladi.
Uning muhim xususiyati omillar ta’sirini hisob-kitob qilishda uzviylikning, aniqlikning ketma-ketlikning qat’iy belgilanishi. Analitik ketma-ketlikda birinchi navbatda sifat ko‘rsatkichlari keyingi qatorlar bo‘yicha bilik, miqdor ko‘rsatkichlar tartiblanadi.
Masalan mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etuvchi mehnat vositalari bilan bog‘liq bo‘lgan omillarni mutlaq farq usulida hisob-kitob qilishimiz mumkin. Mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi mehnat vositalari bilan bog‘liq bo‘lgan omillar qatoriga: asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi, asosiy vositalardan samarali foydalanish (asosiy vositalarning qaytimining o‘zgarishi) ko‘rsatkichining ta’siri.
1.20-jadval
Mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi mehnat vositalari bilan bog‘liq omillar ta’sirini tahlil qilish metodikasi

t/r

Ko‘rsatkichlar

O‘tgan yil

Hisobot yili

Farqi, +,-

O‘sishi, %

1

Mahsulot(ish, xizmat)lar hajmi, mln so‘m



Q0

Q1

DQ

Q1/Q0*100-100

2

Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m



A0

A1

D A

A1/Q0*100-100

3

Asosiy vositalar qaytimi (fond qaytimi), so‘m

F0



F1



D F

(Q1/A1)/ (Q0/A0)*100-100



4

Omillar ta’siri



x

x

x

x

4.1

Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishini ta’siri, mln so‘m



D A x F0=



D At

x

4.2

Asosiy vositalar qaytimi o‘zgarishining ta’siri, mln so‘m



D F x A1=



D Ft



x

Mutlaq farq usulida uch omillik ta’sir birliklari quyidagi bog‘lanishlar orqali hisob-kitob qilinadi:


Omillar ta’sirini uchta omilli birlikka nisbatan qo‘llashda quyidagi bog‘lanishlar amalga oshiriladi.
1.21-jadval
Natijaviy ko‘rsatkichga ta’sir etuvchi birliklar soni uchta bo‘lganda mutlaq farq usulining qo‘llash metodikasi

t/r

Ko‘rsatkichlar

O‘tgan yil

Hisobot yili

Farqi,
+,-

O‘sishi, %

1

2

3

4

5(4-3)

6(4/3*100-100)

1

Natija
(Q= X*Y*Z)

Q0

Q1

DQ

Q1/Q0*100-100

2

Birinchi ta’sir birligi(X)

X0

X1

DX

X1/X0*100-100

3

Ikkinchi ta’sir birligi(Y)

Y0

Y1

DY

Y1/Y*100-100

4

Uchinchi ta’sir birligi(Zr)

Z0

Z1

D Z

Z1/Z0*100-100

5

Omillar ta’sirining hisob-kitobi

x

x

x

51.

Natijaviy ko‘rsatkichga birinchi omil ta’siri hisob-kitobi

DX*Yr*Zr



DQx

x

52.

Natijaviy ko‘rsatkichga birinchi omil ta’siri hisob-kitobi

DY* Xx* Zr



DQy



x

53.

Natijaviy ko‘rsatkichga birinchi omil ta’siri hisob-kitobi

DZ* Yx*Xx

DQz



x

Nisbiy farq usuli.
Tahlilda ushbu usulni qo‘llash orqali mutlaq ko‘rsatkichlardan tashqari nisbiy ko‘rsatkichlar orqali ham sabab-oqibat bog‘lanishlarini, omillarning natijaviy ko‘rsatkichga ta’sirini hisob-kitob qilish imkoniyatini beradi. Ushbu usul ham mutlaq ifodalarga tayangan holda omillar ta’sirini foizli birliklarda, natijani o‘zgartirishini uzviy ketma- ketlikda hisob-kitob qilishni talab etadi.
1.22-jadval
Natijaviy ko‘rsatkichga ta’sir etuvchi omillarni nisbiy farq usulida hisob-kitob qilish metodikasi

Ko‘rsatkichlar

Omillarning nisbiy ortishi,%

Oldingi hisobdan farqi,%

Omillar ta’siri

Birinchi ta’sir omilining o‘sishi(A)

A% (A1/A0*100)



A%-100=Qa

Qa*Qr

Ikkinchi ta’sir omilining o‘sishi (B)

B% (B1/B0*100)



B%-A%=Qb

Qb*Qr

Uchinchi ta’sir omilining o‘sishi (C)

C% (C1/C0*100)



C%-B%=Qc

Qc*Qr

To‘rtinchi ta’sir omilining o‘sishi (D)

D% (D1/D0*100)



D%-C%=Qd

Qd*Qr

Natijaviy ko‘rsatkichning o‘zgarishi

Qx-Qr= (Qa*Qr)+ (Qb*Qr)+(Qc*Qr)+ (Qd*Qr)

Iqtisodiy matematik usullar va ularning mohiyati.
Faoliyatning samaradorligi va natijaviyligini, uzviy aloqadorlik va bog‘lanishlardagi omilli tahlilini amalga oshirishda matematik usullardan foydalanish, analitik ishlar sifatligini, tahlilning chuqurligini va masalaning qanchalik chuqurligini ham ta’minlab beruvchi muhim omildir. Iqtisodiy matematik usullar masalani yechishning kompyuter algoritmini shakllantirishda ham qo‘l keladi.
Iqtisodiy matematik usullar vaqt mezoni bo‘yicha, tezlik, aniqlik masalasida, dasturlash va natijalarni mayda birliklariga qadar aniqlanishi sababli samaradorligi yuqori turadi.
Iqtisodiy matematik usullar iqtisodiy tahlil imkoniyatlarini oshirib, yanada ko‘proq turdagi va murakkab tavsifdagi masalalarni qisqa muddatda to‘g‘ri hal qilish imkonini beradi.
Moliyaviy tahlilda matematik usullarni qo‘llash korxona faoliyatida qator o‘ziga xos shartlarni e’tiborga olishni talab qiladi. Ularning asosiylari quyidagilardir: korxona iqtisodiyotini to‘laligicha axborot texnologiyalariga asoslangan bo‘lishi, iqtisodiy-matematik modellar tuzish, axborot manbalarini takomillashtirish, xodimlar malakasi va shu kabilar.
Matematik usullarning integral, logarifm, korrelyatsion, regretsion, matematik dasturlash, nazariy o‘yin turlarini tarkiblash mumkin.
Integral usul. Multiplikativ, karrali va karrali-additiv ko‘rinishli aralash modellari tarkiblanadi.
Integral usul zanjirli usul, mutloq va nisbiy farq usullariga nisbatan omillar ta’sirini hisoblashda aniqroq natijalar olishga imkon beradi.
Turli modellar uchun omillar ta’sirini hisoblash algoritmlari quyidagicha bo‘ladi:
1.23-jadval

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   296




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish