Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

Aktivlar – Majburiyatlar = Sof aktivlar


Joriy aktivlar va ularning o‘zgarishi tahlili

Balans moddalari	Balans satri	Davr boshi	Davr oxiri	Farqi, (+,-)
Asosiy vositalar:
Qoldiq (balans) qiymati	012	7 104 110 120	10 452 934 960	3 348 824 840
Nomoddiy aktivlar:
Qoldiq (balans) qiymati	022	417 151	345 379	71 772
Uzoq muddatli investitsiyalar jami	030
O‘rnatiladigan asbob- uskunalar	090	-	-	-
Kapital qo‘yilmalar	100	2 834 711 892	1 572 602 311	1 262 109 581
Boshqa uzoq muddatli aktivlar	110-120	280 492 782	567 317 310	6331746
Tovar-moddiy zaxiralari, jami	140	819 530 511	1 047 437 972	227 907 461
Kelgusi davr xarajatlari	190	1 366 091 169	8 441 062 224	7 074 971 055
Kechiktirilgan xarajatlar	200	-	-	-
Debitorlar, jami	210	503 338 335	1 566 042 404	1 062 704 069
Pul mablag‘lari	320	171 917 383	468 669 767	296 752 384
Qisqa muddatli investitsiyalar	370	-	-	-
Boshqa joriy aktivlar	380	117 495 315	160 480 738	42 985 423
Jami aktivlar	JA	13 198 104 658	24 276 893 065	11 078 788 407
Uzoq muddatli majburiyatlar	490	4 675 490 146	12 304 013 149	7 628 523 003
Joriy majburiyatlar	600	776 820 046	8 878 479	1 848 646 840
Jami majburiyatlar	JM	5 452 310 192	14 152 659 989	8 700 349 797
Sof aktivlar	JA-JM	7 745 794 466	10 124 233 076	2 378 435 610

Korxonada jami aktivlar summasi davr boshiga nisbatan 11 078 788 407 ming so‘mga ortgan. O‘z navbatida majburiyatlar summasi ham mos ravishda davr boshiga nisbatan 8 700 349 797 ming so‘mga ortgan. Sof aktivlar qiymati davr boshida 7 745 794 466 ming so‘mni, davr oxirida 10 124 233 076 ming so‘mni tashkil etgan. Uning davr boshiga nisbatan o‘zgarishi mutlaq ifodada 2 378 435 610 ming so‘mni, nisbiy ifodada 131.0 foizni tashkil etgan. O‘sish darajasi 31.0 foizni tashkil etgan.

Sof aktivlar va ular samaradorligi tahlili³³

Ko‘rsatkichlar	Davr boshi	Davr oxiri	Farqi, (+,-)
Sof aktivlar qiymati, ming so‘m	7 745 794 466	10 124 233 076	2 378 435 610
Jami aktivlar, ming so‘m	13 198 104 658	24 276 893 065	11 078 788 407
Ustav kapitali, ming so‘m	614 384 306	828 202 670	213818364
Sof tushum, ming so‘m	3 362 225 550	5 180 801 340	1 818 575 790
Sof foyda, ming so‘m	507 693 607	974 038 284	466 344 677
Sof aktivlarning jami aktivlarda to‘planish koeffitsiyenti	0.586	0.417	-0.169
Sof aktivlarning ustav kapitaliga nisbati koeffitsiyenti	12.61	12.22	-0.39
Sof aktivlarning aylanuvchanligi koeffitsiyenti	0.434	0.511	0.77
Sof aktivlarning aylanish davri, kunda	829	705	-124
Sof aktivlar rentabelligi, %	6.5	9.6	3.1

Korxonada sof aktivlarning jami aktivlarda to‘planish koeffitsiyenti davr boshiga nisbatan -0.169 ga, sof aktivlarning ustav kapitaliga nisbati koeffitsiyenti davr boshiga nisbatan -0.39 ga kamaygan, sof aktivlarning aylanish koeffitsiyenti davr boshiga nisbatan 0.77 ga ortgan. Sof aktivlarning aylanish davri 829 kundan 705 kunga tushgan. Aylanish tezligi 124 kunga tezlashgan. Sof aktivlarning rentabellik darajasi 6.5 foizdan 9.6 foizga ortgan.

Aylanma mablag‘lar bilan ta’minlanganlik zaxira va xarajatlarni moliyalashtirishga nisbatan qo‘llaniladi. Zaxira va xarajatlarni moliyalashtirish manbalariga o‘z mablag‘lari va qarzga olingan (qisqa muddatli) mablag‘lari kiritiladi.
O‘z mablag‘lari manbasi uzoq muddatli majburiyatlar qo‘shilgan holda balansda uzoq muddatli aktivlarni moliyalashtirishga yo‘naltiriladi. Iqtisodiy mazmuni va sharti bo‘yicha amalda, uzoq muddatli majburiyatlar to‘liq, o‘z mablag‘larining faqat bir qismi uzoq muddatli aktivlarga yo‘naltiriladi.
Bu qiymat analitiklar tilida o‘z aylanma mablag‘larining mavjud summasi deb yuritiladi, uni aniqlash tartibi quyidagicha bo‘ladi:
O‘MM + UMM – UMA = O‘AMN
Bu yerda: O‘AMN – o‘z aylanma mablag‘lari naqdligi;
O‘MM – o‘z mablag‘lari manbasi (satr 480);
UMM – uzoq muddatli majburiyatlar (satr 600);
UMA – uzoq muddatli aktivlar (satr 130).


O‘z aylanma mablag‘lari summasi va uni o‘zgarishini tahlili

Ko‘rsatkichlar	Balans satri	Davr boshi	Davr oxiri	Farqi (+,-)
1. O‘z mablag‘lari manbasi	480	7 745 794 466	10 124 233 076	2 378 438 610
2. Uzoq muddatli majburiyatlar	600	4 675 490 146	12 304 013 149	7 628 523 003
3. Uzoq muddatli aktivlar	130	10 219 731 945	12 593 199 960	2 373 468 015
4. O‘z aylanma mablag‘lari naqdligi		2 201 552 667	9 835 046 265	7 633 493 598

Korxonada o‘z mablag‘larining naqdligi davr boshida 2 201 552 667 ming so‘mni davr oxirida 9 835 046 265 ming so‘mni tashkil qilgan. Davr boshiga nisbatan 7 633 493 598 ming so‘mga ortgan.

6.5. Korxonaning moliyaviy barqarorligi bilan bog‘liq koeffitsiyentlar va ularning tahlili

Shuni alohida qayd etish lozimki, moliyaviy barqarorlikni baholashda moliyaviy koeffitsiyentlarning hisob-kitobida qandaydir yagona tizimga tayanilmaydi. Ularning turli manbalarda turlicha turlari va tarkibi keltiriladi.

Moliyaviy barqarorlik koeffitsiyentlari – kompaniya egalari va kreditorlar o‘rtasidagi tavakkalchilikning qanday taqsimlanganligini ko‘rsatadi.
Moliyaviy barqarorlik ko‘rsatkichlari sifatida – balansning aktivi va passivi tarkibini tavsiflovchi, aktivlar va passivlarning alohida obyektlari o‘rtasidagi munosabatlarni xarakterlovchi ko‘rsatkichlar nazarda tutiladi.
Moliyaviy holat va barqarorlikni koeffitsiyentlarda baholash korxonaning joriy va istiqboldagi moliyaviy ahvoliga baho berishda eng maqbul usul hisoblanadi.
Moliyaviy barqarorlikni ko‘rsatkichlari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
- moliyaviy barqarorlikning o‘z mablag‘lari va majburiyatlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari;
- moliyaviy barqarorlikning uzoq muddatli va joriy aktivlar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlari.


Moliyaviy barqarorlikning o‘z mablag‘lari va majburiyatlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari

Koeffitsiyentlar	Aniqlanishi	Belgilar izohi
Moliyaviy mustaqillik (avtonomiya) koeffitsiyenti	O‘MM/BJ	O‘MM– O‘z mablag‘lari manbayi BJ – Jami mablag‘lar
O‘z mablag‘lari manbasi va majburiyatlar nisbati koeffitsiyenti	O‘MM/M	M – Majburiyatlar
Moliyaviy qaramlik koeffitsiyenti	BJ/O‘MM	BJ – Balans jami
Jalb qilingan sarmoyaning jamlanganlik koeffitsiyenti	JQK/JK	JQK – Jalb qilingan kapital (M) JK – Jami kapital (BJ)
Xususiy kapitalning manyovrlik koeffitsiyenti	O‘AMN/XK	O‘AMN – O‘z aylanma mablag‘lari naqdligi
Moliyaviy barqarorlik koeffitsiyenti	O‘MM/JQK	JQK – Jalb qilingan kapital (M)
Majburiyatlarning o‘z mablag‘lariga nisbati koeffitsiyenti	M/O‘MM	M – Majburiyatlar O‘MM – O‘z mablag‘lari manbasi
Qarz kapitalini to‘planganlik koeffitsiyenti	M/BJ	M – Majburiyatlar (qarz kapitali) BJ – Jami mablag‘lar
Uzoq muddatli majburiyatlarning jami mablag‘lar va majburiyatlar tarkibidagi salmog‘i koeffitsiyenti	UMM/ BJ, M	UMM – Uzoq muddatli majburiyatlar
Joriy majburiyatlarning jami mablag‘lar va majburiyatlar tarkibidagi salmog‘i koeffitsiyenti	JM/ BJ, M	JM – Joriy majburiyatlar
Kreditorlik majburiyatlarining jami mablag‘lar va majburiyatlardagi salmog‘i koeffitsiyenti	KM/ BJ, M	KM – Kreditorlik majburiyatlari