Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

12.5. Iqtisodiy nochorlik xavf-xatarlarini aniqlashda moliyaviy holat tahlili va bankrotlikni aniqlashning turli modellari

Iqtisodiy nochorlik (bankrot)likni baholashning milliy va xalqaro tajribalaridan shuni kuzatish mumkinki, iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ni aniqlashning juda ko‘p modellari tuzib chiqilgan va ular tarkibidan eng ommalashgan shakllarini keltirib o‘tamiz.

Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilgan metodik tartib bugungi kunda dunyoning 100 dan ortiq davlatlarida keng foydalanilmoqda. Ular tarkibida eng muhimi Altman modelidir.
Altman modelining ikki va besh faktorli formulasi mavjud:
Ikki omilli Altman formulasi:
Z = -0.3877 — 1.073 * X₁ + 0.0579 * X₂
Ko‘rsatkichlar va ularni aniqlash tartibi

Omillar belgisi	Omillar	Aniqlanish tartibi	MHXS bo‘yicha aniqlanishi
X1	Joriy likvidlik koeffitsiyenti	Aylanma aktivlar / Qisqa muddatli majburiyatlar	(Working Capital) / Current liabilities
X2	Kapitallashuv koeffitsiyenti	Uzoq muddatli majburiyatlar + Qisqa muddatli majburiyatlar/Xususiy kapital	Book value of Total Liabilities / Value of Equity

Z<0 – iqtisodiy nochorlik ehtimoli 50 foizdan kam;
Z>0 – iqtisodiy nochorlik ehtimoli 50 foizdan yuqori;
Z=0 – iqtisodiy nochorlik ehtimoli 50 foizga teng.