Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "tasdiqlayman"

21

 

Omillar 

Izoh 

Pul  bozoridagi  talab  va taklifning  nisbati 

Ya‟ni  bozorda  qanday  miqdorda  qarz puliga  talab 

bor va unga  nisbatan  qanday  miqdorda  qarzga 

berilladigan  pul  chiqarilgan.  Talab  oshsa,  foiz 

ortadi,  taklif  oshsa,  u kamayadi.   

Qarzgaolina-

diganpulniishlatishdankutiladigannafdarajasi 

Aniqrog„i  shu  pulning  iste‟mol  qiymati.  Qarz puli 

tadbirkor  uchun  ko„p foyda  keltirsa,  yoki 

iste‟molchi  ehtiyojini  to„laroq  qondirsa,  foiz 

yuqori  bo„ladi,  aks holda  u pasayib  ketadi.  Bunda 

pulni  hozir  ishlatishdan  tegadigan  naf 

taqqoslanadi. 

 

Qarzni  to„lash  muddati  va sharti 

Agar  qarz  uzoq  muddatga  berilib,  uni  sekin-asta 

kichik-kichik  qismlarga  bo„lib,  bemalol  qaytarish 

mumkin  bo„lsa,  qarzdor  past foizni  ma‟qul 

ko„radi.  Gap shundaki,  qarz qanchalik  uzoq 

muddatga  berilsa,  shunchalik  uni  ishlatib 

daromad  ko„rish  mumkin  va shu  hisobdan  foiz 

to„lash  engil  bo„ladi. 

 

Qarzning  qanday  pul  bilan  berilishi 

Agar  qarz  erkin  konvertirlangan  valutada  berilsa, 

foiz  yuqori  belgilanadi,  agar u oddiy  valutada 

berilsa,  foiz  nisbatan  past o„rnatiladi. 

Konvertirlangan  pul  obro„-e‟tiborli  bo„lganidan 

uni  ishlatish  oson, undan  tezda  yaqin  daromad 

ko„rish  mumkin. 

 

Inflatsiya  darajasi 

Inflatsiya  yuz  bersa, qarzga  beriladigan  pul 

egasiga  qaytib  kelguncha  o„z qadrini  qisman 

yo„qotadi.  Bunda  pul  egasi  yutqazadi.  Shu  sababli 

foiz  inflatsiyani  hisobga  olib  o„rnatiladi.  Foiz 

inflatsiya  shiddatiga  nisbatan  to„g„ri 

mutanosiblikda  o„zgaradi. 

Pulni  qarzga  berishdan  ko„ra boshqa 

yo„sinda  ishlatishdan  tushadigan  daromad 

Bunda  pul  egasining  afzal  ko„rish  tamoyili  amal 

qiladi.  Agar  aksiya  dividendi  yuqori  bo„lsa,  foiz 

pasayadi  va aksincha.  Agar  aksiyaga  15 % 

dividend  berilsa,  foiz  undan  yuqori  bo„lishi  shart. 

Aks holda  pul  egasi  uni  qarzga  bermay,  aksiya 

                                                                 

21

  Y.Abduullayev,  T.Qoraliyev,  SH.Toshmurodov,S.Abdullayeva.  Bank  ishi.  O`quv  qo`llanma.  -  T.,  “Iqtisod-

Moliya”. 2010. 

 

 

30 

 

 

sotib  olishni  afzal  ko„radi. 

 

Qarz berishning  risk  darajasi 

Agar  qarzning  qaytib  kelishi  kafolatlansa,  foiz 

past, agar bu xatarli  bo„lib,  qarz  qaytishi  shubhali 

bo„lsa,  foiz  yuqori  bo„ladi.  Odatda moliyaviy 

baquvvat  va nufuzli  firmalar  uchun  foiz 

tayinlanadi.  Yuqori  va  past foiz  o„rtasidagi  farq 

pul  egalari  uchun  ma‟lum  darajada qarz  riskini 

kamaytiradi,  chunki  bir  yerda foizning  kamligi, 

boshqa yerda  uning  ortiq  bo„lishi  bilan  qoplanadi. 

  Xalqaro  kredit  aloqalarida  foiz  stavkasimilliy  kredit  tizimidagi  foiz 

darajasiga  bog„liq  holda  belgilanadi.  Ssuda  foiziga  ta‟sir  etuvchi  omillarning 

xalqaro-valuta  va  moliya-kredit  munosabatlari  bilan  bog„liqligi  tufayli  foiz 

stavkasining  darajasi  milliy  stavkalardan  birmuncha  farq  qiladi.  Jahon  bozoridagi 

raqobatchilik  natijasida  foiz  stavkalarining  tez-tez  o„zgarishi  milliy  va  mintaqaviy 

iqtisodiyotda  beqarorlik,  inflatsiyaning  kuchayishi,  valuta  kursining  tebranishi 

kabilar  bilan  izohlanadi.   

  Xalqaro kredit aloqalarida  foiz stavkasiga  quyidagi  omillar  ta‟sir qiladi: 

- qarz oluvchining  mamlakatdagi  valuta,  moliya-kredit,  iqtisodiy va siyosiy 

ahvol; 

- loyiha  riski  xarakteri; 

- kredit manbalari; 

- kredit qiymatini  tartibga  solish bo„yicha xalqaro kelishuvlar; 

- foiz stavkasi turlari  (suzib yuruvchi,  qat‟iy va aralash); 

- raqobatdagi takliflarning  mavjudligi; 

- kredit muddati; 

- inflatsiya  sur‟ati; 

- kreditning  tijorat  operatsiyalariga  bog„liqligi; 

- jahon va milliy  bozorda ssuda kapitalining  holati; 

- qarz oluvchi va kreditorning  maqomi, nufuzi  va moliyaviy  holati; 

- kreditning  ta‟minot sifati; 

 

 

31 

 

 

- kredit bo„yicha sug„urta qoplamasinining  mavjudligi; 

- qarz oluvchining  olingan  kreditdan  kelishilgan  muddatda foydalanish 

majburiyatining  mavjudligi; 

- tijorat  bitimlariga  nisbatan kredit kelishuvi  tuzilgan  vaqt; 

- bitim  summasi; 

- kredit va to„lov valutasi; 

- valuta  kursi dinamikasi  va boshqalar. 

Quyidagi  jadvalda  kredit  bahosiga  ta`sir  qiluvchi  tashqi  omillarni  ko`rib 

chiqamiz. 

3-jadval 

Kredit bahosiga ta`sir qiluvchi tashqi omillar o`zgarishi tahlili

22

 

Ko`rsatkichlar 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

2014-yilda 

2009-yilga 

nisbatan 

o`zgarishi 

Markaziybankqaytamoli

yalashstavkasi, 

o`rtachayillikstavka  %da 

14 

14 

12 

12 

12 

10 

-4 

Inflatsiyaning  yillik 

darajasi,  % da 

7,4 

7,3 

7,6 

7 

6,8 

7 

-0,4 

Markaziybankmajburiyz

axirastavkasi, 

o`rtachayillikstavka,  % 

da 

12,5 

12,5 

12,5 

12,5 

12,5 

12,5 

0,0 

  Jadvalma`lumotlariasosidakreditbahosigata`siretuvchiomillarnitahlilqilamiz: 

  Markaziybankqaytamoliyalashstavkasi 

– 

bubevositatijoratbanklarikreditsiyosatigata`siretadi.  

Buesakreditbahosiningo`sishiyokikamayishigaolibkelishinihammamizbilamiz, 

shundayekanmamlakatimizdabusiyosatqandayolibborilmoqda.  

                                                                 

22

O`zbekiston  Respublikasi  Markaziy  banki  va  Davlat  statistikasi  qo`mitasi  ma`lumotlari aosisda muallif tomonidan 

tuzildi. 

 

 

32 

 

 

Markaziybankningqaytamoliyalashstavkasiinstrumentidanhampulbozoridagifoizsta

vkalariniboshqarishdahamdaiqtisodiyo`sishjarayonlarinirag`batlantirishmaqsadidaf

oydalaniladi.    Jadvaldako`rinibturibdiki,  qaytamoliyalashstavkasi  2014-yil    2009-

yilganisbatan 

4 

foizgakamaytirilgan, 

buorqaliMarkaziybanktijoratbanklariajratadigankreditlargatalabningoshishigaolibk

eladi.   

Shunialohidata'kidlashlozimki, 

O‟zbekistondajahonmoliyaviy- 

iqtisodiyinqirozisalbiyoqibatlarita'siriningoldiniolishgakaratilganchora-

tadbirlarningo‟zvaqtidaamalgaoshirilganligiO‟zbekistanRespublikasiMarkaziybank

iqaytamoliyalashstavkasiningo‟zgarmasdan  14  foizdasaqlanibqolinishinita'minladi. 

AynipaytdaMarkaziybankqaytamoliyalashkreditlarihajmivaqaytamoliyalashstavkas

iningmoslashuvchanlikdarajasinioshirishyo‟libilanfoizstavkalaribarqarorliginita'mi

nlashgae'tiborqaratilganligihampul-

kreditsiyosatiningsamaraliolibborilishigazaminyaratmoqda. 

Inflatsiyadarajasi, 

pulmassasihajmining, 

iqtisodiyotningkreditresurslarigabo`lgantalabinietarlidarajadaqondirishvaboshqama

kroiqtisodiyko`rsatkichlarning 

2015-

yilgamo`ljallanganmaqsadliparametrlaridankelibchiqib, 

Markaziybankningqaytamoliyalashstavkasi  2015-yilmobaynida  2014-yilganisbatan 

1 

foizgakamaytirildiya`ni 

9 

foizetibbelgilandi. 

Xususan, 

2013-

yildapulbozoridagifoizstavkalariniqaytamoliyalashstavkasigayaqinlashtirishborasid

aamalgaoshirilganchora-

tadbirlarnatijasidabanklararopulbozoridagioperatsiyalarbo`yichao`rtachatortilganfo

izstavkasiyilboshidanbuyon  0,3foizbandgao`sib,  dekabroyida  11  foiznitashkiletdi. 

Qaytamoliyalashstavkasishuholatdaushlabturilishipulbozoridamoliyaviyresusrlarga

bo`lgantalabvataklifningmuvozanatinisaqlashga, 

realsectorkorxonalarininginvestitsionimkoniyatinioshirishga, 

 

 

33 

 

 

iqtisodiyotnikreditlashhajminiyanadakengaytirishvaaynipaytdatijoratbanklariresurs

bazasiningbarqarorliginita`minlashgaxizmatqiladi.Iqtisodiyotdakutilalayotganinflat

siyadarajasiqanchalikyuqoribo`lsa, 

kredittaklifikambo`ladi. 

Kredittaklifikamayishinatijasidauningbahosioshadi. 

Markaziybankningekspansionistikmonetarysiyosati 

(qaytamoliyalashstavkasinitushirish, 

pulmassasiniko`paytirish) 

pulmassasiningo`sishiga, 

shuningkredittaklifiningko`payishigaolibkeladi. 

Buningnatijasidabankaktivlaridasezilarlio`zgarishlarkuzatiladi. 

Qisqamuddatlikreditlarningkreditportfeldagiulushikeskinoshibboradivauzoqmudda

tlikreditlarhajmiqisqaribboradi.   

Statistikagaqaraydiganbo`lsakrasmiyinflatsiyadarajasi 

2009-yil 

7,4foizbo`lganbo`lsa, 

buko`rsatkich 

2014-yilgakelib 

7 

foiznitashkilqilganliginiko`rishmumkin. 

Rasmiyko`rsatkichlarnitaqqoslaganimizdainflatsiyadarajasi 

2009-yilganisbatan  

2014-yil 

 

0,4 

 

foizgatushirilganiniko`rishmumkin.  

Lekinbuiqtisodiyotimizningyanadabarqarorlashuviuchunmuofiqko`rsatkichemas. 

O`tganyilganisbataninflatsiyadarajasiningpasayishiyanijilovlanishitijoratbanklarini

ngdepozitvakreditfoizstavkalaribarqarorligigaijobiyta`sirko`rsatadi. 

Inflatsiyaningpasayishinatijasidatijoratbanklarikreditfoizstavkalarinipasaytirishimk

oniyaratiladi. 

 

Mamlaktdakutilayotganinflatsiyadarajasiqanchalikyuqoribo‟lsa,  

o`znavbatidakredittaklifihamshunchakambo`ladi. 

Buesao`znavbatidakreditbahosiningoshishigaolibkelishimuqarrar. 

 

Markaziy  

bankning    monetar    siyosati  pul    massasining    o`sishiga,    shuningdek    kredit  

taklifining    o`sishiga    olib    keladi.    Ba    esa    tijorat    banklari      aktivlariga    ijobiy  

 

 

34 

 

 

ta`sirini    ko`rsatadi.  Ayni  paytda  inflatsiya  darajasi  5,5  –  6,5  foizni  tashkil  etishi 

kutilmoqda. Bu 2014-yilga  qaraganda sezilarlidarajada  pastdir

23

. 

Banklararo  bozor  zamonaviy  bank  tizimining  asosini  tashkil  etib,  banklarning 

zarur  mablag`laridan  foydalanish  imkoniyatlarini  oshiradi,  bank  operatsiyalar 

hajmining 

oshishini 

ta`minlaydi 

hamda  zaxira  mablag`larni  band  qilish  

zaruriyatini  kamaytiradi.  Banklararo  kreditlar  bozorida  o`rtacha  foiz  stavkalri 

bo`yicha  ma`lumotlar  bilan  ta`minlash  va  shu  orqali  banklararo kredit bozorida pul 

mablag`larining  milliy  ko`rsatkichlarini  aniqlash  muhim  hisoblanadi.  Banklararo 

kredit  resurslari  bozori  kreditlar  va  investitsiyalarni  real  iqtisodiyotga  tez  va 

samarali  qayta  taqsimlash  hamda  joylashtirishni  ta`minlaydi.  Banklararo  bozor 

ko`rsatkichlaridan  xalqaro  bank  amaliyotida  keng  qo`llaniladi.  Xalqaro  bank 

amaliyotida  banklarning  foiz  siyosatini  amalga  oshirishda  ushbu    bozordagi  foiz 

stavkalri  asos, ya`ni bazaviy stavka sifatida  qo`llaniladi.   

Kredit  bahosiga    ta`sir    etuvchi    yana    bir    omil  sifatida    Markaziy  bankning  

tijorat    banklarining      deposit    operatsiyalar    ustidan    o`rnatgan    majburiy    zaxira  

stavkasidir.  Majburiy    zaxira    inflasiya    va    pul  massasining    belgilangan    prognoz  

ko`rsatkichlaridan  kelib    chiqib  hamda    tijorat    banklarida    uzoq    muddatli    resurs  

bazasini    yanada    kengaytirish  maqsadida    diversifikatsiyalangan    majburiy    zaxira   

normalari    qo`llanilib,  yijorat    banklari    tamonidan  jalb  qilingan    yuridik  

shaxslarning talab  qilib  olunguncha  va  1 yilgacha  bo`lgan   muddatli  depozitlar  

uchun   15  foiz,  1 yildan  3  yilgacha bo`lgan depozitlar  uchun  12  foiz,  3 yildan  

ortiq    bo`lgan    depozitlar    uchun    10,5    foiz      miqdorida   belgilangan.   O`rtacha  

majburiy  zaxira    stavkasi    mana    ancha    yildan    buyon    12,5  foizligicha   

qoldirilmoqda.    Bizningcha    bu    zaxira    stavkasini    Markaziy  bank    yo    tushirishi   

                                                                 

23

O„zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  mamlakatimizni  2014-yilda  ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlantirish  yakunlari  va  2015-yilga  mo„ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo„nalishlariga 

bag„ishlangan Vazirlar  Mahkamasining majlisidagi  ma‟ruzasi.

 

 

 

35 

 

 

yoki    tijorat    banklariga    ma`lum    muddatda    foydalanishga    bersa      maqsadga  

muofiq    bo`lar    edi.    AQSHda    majburiy    zaxira      qoldig`i    har  ikki    haftada   

tekshirilib    turiladi,    shu    muddat    ichida    tijorat  banklari  bu  zaxirani    aylanma 

mablag`    sifatida    ishlatishi    mumkin,   faqatgina  Federal  rezerv tizimi  belgilangan  

muddatda   majburiy  zaxira  balansiga  kiritib qo`yish  kerak  bo`ladi.  Shu   orqali  

AQSH  tijorat  banklari kredit  bahosini  yanada past  tarzda ushlab,  o`z aktivlarini 

ko`paytirib   olishga  harakat  qilishadi.    

Respublikamiz    bank  amaliyotida  ham  AQSH  federatsiyasi  kabi  kredit 

bahosini  past  ushlab  turish  choralarni  qo`llagan  holda,  tijorat  banklari  kredit 

operatisyalar  hajmini  oshirib  borish  zarur.    Mamlakatimiz    banklarida  kredit bahosi 

ancha  yuqoriligi  bilan  chet  mamlakatlari  tanqidiga  ham    ko`p  marotaba  duch 

kelmoqda.  

Quyidagi  jadvalda  esa  Kredit  bahosiga  ta`sir  qiluvchi  ichki    omillar  o`zgarishi 

ko`rishimiz  mumkin. 

4-jadval 

Kredit bahosiga ta`sir qiluvchi ichki  omillar o`zgarishi tahlili

24

 

Ko`rsatkichlar 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

2014-

yilda 

2009-

yilga 

nisbatan 

o`zgarish

i 

Jalb qilingan  depozitlar  hajmi,  mlrd  so`mda 

8703  13236  18042  23725  26100  28500  3,3 marta 

Kichikbiznesvaxususiytadbirkorlikuchunajratilgankreditlardinamikasi, 

mlrdso`mda 

1852 

2690 

4041 

5346 

6982 

9200 

4,7 marta 

                                                                 

24

O`zbekiston Respublikasi M arkaziy banki va Davlat statistikasi qo`mitasi ma`lumotlari aosisda muallif tomonidan tuzildi. 

 

 

36 

 

 

Tijorat  banklarining  kredit  qo`yilmalari,  mlrd  so`mda 

8558  11539  15652  20392  26530  34800 

4,06 

 

 

37 

 

 

Bizningcha, 

O`zbekistonRespublikasitijoratbanklariuchunhamshungao`xshashimtiyozlaryaratils

a, 

 

natijada, 

 

tijoratbanklariresursbazasinioshiradi,  

o`znavbatidakreditbahosihamtushadi, 

 

buesakreditgabo`lgantalabningoshishiga,  

ishlabchiqarishningbarqarorlashuvigaolibkeladi. 

  Tijoratbanklariningaholidanjalbqilinganmablag`lariyildan-

yilgaijobiyko`rsatkichanisaqlabkelmoqda.   

Buningsababitijoratbanklarigaaholitomonidanishonchningortayotganinita`kidlashm

umkin. 

Statistikashuniko`rsatadiki, 

2009 

– 

yilganisbatan 

2014 

– 

yildajamijalbqilingandepozithajmi 

3,3 

martaortdi, 

 

yani 

 

28500  

mlrdso`mbo`shturganmablag`laryig`ibolindi.   

  Kichikbiznessubyektlarigayaratilganshart 

– 

sharoitlarnatijasio`laroq,  

busohagaajratilgankreditlarsalmog`ianchayuqorihisoblanadi. 

 

2014 

– 

yildakichikbiznessubyektlariga    9200      mlrdso`mkreditlarajratilganbo`lib,    bu    2009 

–  yilganisbatanajratilgankreditlarhajmidan    4,7    barobarko`pliginiko`rishmumkin.  

Manashuko`rsatkichorqalihammamlaktimizdakreditbahosiningyildan 

– 

yilgatushayotganliginiko`rishmumkin.   

 

0

10

20

30

40

50

60

2006 йил 1 январ 

2010 йил 1 январ 

2015 йил 1 январ 

5600 

15700 

56200 

2006-yil  1-yanvar               2010-yil  1 yanvar                   2015-yil  1 yanvar

 

 

 

38 

 

 

3-rasm.Tijorat banklariningаktivlari

25

 

Tijorat    banklari    kapitallashuvi    bo`yicha      amalga    oshirilgan  islohatlar 

natijasida    kredit  qo`yilmalar    hajmi    2014  –  yilda  2009  –  yilga    nisbatan    4,06  

marta    oshganligini    ko`rish    mumkin.  Banklararo    kredit      resurslari    bozo ri 

kreditlar    va    investitsiyalarni      real    iqtisodiyotga    tez    va    samarali    qayta  

taqsimlash    hamda    joylashtirishni  ta`minlaydi.    Banklararo    kredit    bozori  

mexanizmining    amal    qilinishi,    foiz      stavkalarining    e`lon    qilib    borilishi,  tijorat  

banklari    foiz    stavklarining    keskin    tebranishini    kamaytiradi  va    kelajakdagi  

holatlarni    prognoz    qilishga    imkon    beradi.    Banklararo    raqobat      kredit  foiz   

stavkasini    va    u  bilan    bog`liq      kreditlash    xarajatlarini    kamaytiradi.    Raqobat  

muhitida    banklar    kredit    foiz    stavkasini    optimal    shakllantirish,    mavjud  

mijozlarni    saqlab    qolish    va      yangi      mijozlarni    yanada  ko`proq    jalb    qilish  

imkoniyatini    beradi.    Bank    tizimida    sog`lom  raqobat  muhitini  yaratish mijozlar  

manfaatlarini    himoya    qilish  bilan      birga  kreditlash    ko`lamini    kengaytirishga  

yanada  ko`mak  beradi  degan  umiddamiz. 

Bank  aktivlari  2006-yilning  shu  davriga  nisbatan  10  barobarga  oshib, bugungi 

kunda  56,2  trln.  so'mdan  oshdi.Tijorat  banklarining  kredit  xizmatlari  bozoridagi 

faolligini    oshirish  va  mijozlar  bazasini  mustahkamlashning  muhim    yo`nalishi 

kredit  bahosining  aniq  xisob-kitoblar  va  tahlil    natijalariga  asoslangan  holda 

shakllantirish  hisoblanadi.  Tijorat    banklarida  kredit  bahosini  chuqur  tahlillar  

asosida    shakllantirilishi  kredit  operatsiyalarini  yuqori  samaradorligiga  erishishiga 

va  kredit    xizmatlari  bozoridagi  mavqeini  mustahkamlashga  zamin  yaratadi. 

Shunday  qilib,  tijorat  bankining  barcha  ko„rinishlardagi  daromadini  uchta  guruhga 

bo„lish mumkin: 

                                                                 

25

O„zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  mamlakatimizni  2014-yilda  ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlantirish  yakunlari  va  2015-yilga  mo„ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo„nalishlariga 

bag„ishlangan Vazirlar  Mahkamasining majlisidagi  ma‟ruzasi.

 

 

 

 

39 

 

 

- foizdan olingan  daromad; 

- vositachilik  (komissiya)  evaziga  olingan  daromad; 

- boshqa turli daromadlar (bozordagi operatsiyalarda kurs farqi, so -tilgan bank 

mulkining  balansdagi  narx  o„rtasidagi  farq, qimmatli qo-g„ozlar va boshqa nominal 

bahosini qayta baholash, jarimalar  evaziga  olingan  daromadlar). 

  5-jadval 

 

O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarining kredit quyilmalari 

YaIMdagi ulushi

26

 

Ko‟rsatkichlar 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

2014-yilda 

2008-yilga 

nisbatan 

o‟zgarishi,% 

YaIM trln.so‟m 

37,7 

48,0 

61,8 

77,8 

96,6 

119,0  144,9 

381,9 

Kredit  quyilmalari 

umumiy  summasi, 

trln.so‟m 

 

6,4 

 

8, 6 

 

11,5 

 

15,6 

 

20,4 

 

26,5 

 

34,8 

 

543,7 

YaIM ga nisbatan  % 

16,9 

17,8 

18,6 

20,0 

21,1 

22,3 

24,1 

142,6 

                                                                 

26

O‟zbekiston  Respublikasi Markaziy  bankining ma‟lumotlari  (www.cbu.uz) 

 

 

40 

 

 

Jadval  ma‟lumotlaridan  ko‟rinadiki,  respublikamiz  tijorat  banklari  kredit 

quyilmalari    umumiy 

 summasi  yillar  mobaynida  o‟sish  tendentsiyasiga  ega. 

2008  yilda  banklarning  kredit  qo‟yilmalari  salmog‟i  6,4  trln.so‟mni  tashkil  etgan 

bo‟lsa,  2014  yilga  kelib  34,8  tashkil  etgan.  Shuningdek,  YaIMni  o‟sish  dinamikasi 

ham 

yuqori 

sur‟atlarda 

o‟sayotganligini 

ko‟rish 

mumkin. 

Xususan, 

mamlakatimizda  YaIM  so‟nggi  olti  yil  ichida    3  barobardan  ko‟proq  o‟sgan. 

Shunga  mos  ravishda  banklarning  kredit  qo‟yilmalarining  YaIMdagi  ulushi  ham 

yildan-yilga  o‟sib  bormoqda.  O‟tgan  besh  yil  ichida  YaIMga  nisbatan  kredit 

qo‟yilmalari  salmog‟i  qariyb  1,32  barobarga  o‟sganligini  ko‟rish  mumkin.  Lekin 

rivojlangan  davlatlarda  bu  ko‟rsatkich  ancha  yuqori  darajaga  ega.  Iqtisodiyotni 

bank  kreditlari  bilan  ta‟minlanganligi  YaIMni  60%  foizini  tashkil  etsa  bu  normal 

holat hisoblanadi. 

  6-jadval 

  Tijorat banklari tomonidan mamlakat iqtisodiyotiga ajratilgan