Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "bank ishi" kafedrasi

6-rasm. Tijorat banklarining jami aktivlari
dinamikasi.
24
Diagramma ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, tijorat banklarining jami aktivlari
barqaror ravishda o‘sish sur’atlarini qayd etgan, xususan 2014-yilda, 20%, 2015-
yilda 25%, 2016-yilda 29%, 2017-yilda esa qolgan yillarga nisbatan o‘ta yuqori,
qariyb 100% lik o‘sish holati kuzatilgan. Bu “ko‘pchish”ga prezidentimiz
Sh.M.Mirziyoyevning 2017-yil 2-sentabrda PF-5177-sonli “Valyuta siyosatini
liberallashtirish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora tadbirlar to‘g‘risida”gi
farmoniga binoan mamlakatimizda milliy valyuta “So‘m”ning qariyb ikki
barobarga devalvatsiya qilingani, natijada 1 AQSH dollari 8000 so‘mdan ortiqqa
baholanib tijorat banklarining chet el valyutasida shakllangan aktivlari so‘mda ikki
barobar oshiq holda aks etganligi sabab bo‘ldi. Ammo bu holning salbiy tarafi
xorijiy valyutada kredit olgan qarzdorlarnig tang ahvolga tushib qolishidir. Chunki
endi ular bankdan olgan 1 so‘mini foizlarsiz 2 so‘m qilib qaytarishga majbur,
foizlarni ham qo‘shsak undan ham ortiq summaga aylanadi bu turkum qarzlar.
Mamlakatimiz tijorat banklarining asosiy ko‘rsatkichlari jumladan kredit
24
http://www.cbu.uz
 (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki).
35

---

qo‘yilmalari ham yillar davomida yuqori sur’atlar bilan o‘sib kelmoqda buni
quyidagi diagrammada ko‘rishimiz mumkin
2013 yil
2014 yil
2015 yil
2016 yil
2017 yil
26.5
34.8
42.6
52.6
110.7
m
lrd
s
o'
m
7 – rasm. Tijorat banklarining kredit qo‘yilmalari dinamikasi
25
Yuqoridagi ma’lumotlardan tijorat banklarining kredit qo‘yilmalari 2013-
yilda 26500 mlrd so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 2017-yilga kelib 5 baravarga oshdi
va 110700 mlrd so‘mga yetdi va o‘tgan yilga nisbatan 110% ga o‘sdi Kredit
qo‘yilmalari nominal miqdor jihatidan so‘ngi esa besh yil davomida o‘rtacha 40 %
lik o‘sish sur’atlarini qayd etib kelayotganligini ko‘rishimiz mumkin. Albatta,
bunday yuqori o‘sishga yuqorida ta’kidlab o‘tkanimizdek amalga oshirilgan
devalvatsiya siyosati natijasida xorijiy valyutada berlgan kreditlarning so‘mda ikki
barobar ortiq shaklda aks etgani ham sabab bo‘lgan. Ammo devalvatsiya ta’sirini
inobatga olmagan holda kredit qo‘yilmalarinig so‘ngi yillarda o‘sish sur’ati
o‘rtacha 20 % dan yuqori, buni esa ijobiy holat sifatida baholash mumkin. 
Tijorat banklarimizning jami aktivlari, ularning kredit qo‘yilmalarini so‘ngi
10 yillikda yuqori sur’atlar bilan o‘sib kelayotgani, albatta, ijobiy holat bo‘lib, bu
tijorat banklari faoliyatining iqtisodiyotga ta’siri va ulushining ortib
borayotganligidan dalolat beradi, buni quyidagi tijorat banklarinining asosiy
25
 
http://www.cbu.uz
 (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki). 
36

---

ko‘rsatkichlari va ularning YaIM dagi ulushi keltirilgan (2-jadval) ma’lumotlari
orqali ham bilib olishimiz mumkin