Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "bank ishi" kafedrasi

Birinchi bob bo‘yicha xulosa
Yuqori o‘rinlarda ko‘rib o‘tganimizdek tijorat banklari mamlakat
iqtisodiyotida va ana shu iqtisodiyotni tartibga solishda asosiy ro‘l o‘ynovchi
moliyaviy muassasalardir, mamlakat iqtisodiyotini pul mablag‘lari bilan
ta’minlashda esa ularning kreditlash operatsiyalari rivojlanganligi va ko‘lamdorligi
muhim omil hisoblanar ekan.
Bank tizimimizda mavjud kreditlash shakllari nazariy va huquqiy asoslarini
va kreditlash shakllaridan foydalanishda ayrim xorijiy mamlakatlar tajribasini
o‘rganish asnosida tijorat banklarimiz tomonidan zamonaviy kreditlash
shakllaridan keng foydalanmasligi ko‘zga tashlandi, bu esa biz o‘rgangan
Yaponiya, Angliya, Xitoy kabi bank tizimi rivojlangan mamlakatlarning tijorat
banklari kreditlash amaliyotidagi ilgor jihatlarni jalb etish zaruriyati borligini
ko‘rsatadi. Aynan shu jihatlarni inobatga olgan holda bank amaliyotida kreditlash
shakllaridan keng foydalanish mijozlarning kreditlarga bo‘lgan ehtiyojlarini
to‘laroq qondirishga banklarning kredit operatsiyalari ko‘lamini kengaytirishga,
iqtisodiyotga yo‘naltirilgan bank kreditlari ko‘lamini yanada oshirishga, kredit
riskini ma'lum darajada minimallashtirishga va nihoyat, banklarning kredit
operatsiyalaridan oladigan daromadlari oshishiga erishish ayni damda bank
tizimimiz oldida turgan eng asosiy vaziflardan biri desak adashmagan bo‘lamiz.
2-bob. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TIJORAT BANKLARINING
KREDITLASH AMALIYOTI TAHLILI

 2.1. Tijorat banklarida kreditlash jarayoni va ularning tahlili.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach dunyoning boshqa rivojlangan
mamlakatlar singari bozor iqtisodiyoti yo‘lini o‘ziga tanlab oldi. Bu iqtisodiy
tizimda esa asosiy ro‘l o‘ynovchi moliyaviy institutlar, albatta, tijorat banklari
hisoblanadi, chunki iqtisodiyotga, pul kredit tizimiga aynan tijorat banlari orqali
ma’lim bir ta’sir o‘tkazish mumkin Kreditlash operatsiyalari esa tijorat
banklarining eng asosiy, keng ko‘lamda amalga oshiriladigan operatsiyasidir.
33

---

Ayniqsa bizning mamlakat bank amaliyotida kreditlash operatsiyalari banklarning
asosiy daromad keltiruvchi operatsiyasi hisoblanadi, (banklarimizning
daromadlari tarkibida kreditlash operatsiyalari va mablag‘larni joylashtirishdan
kelgan daromad ulushi 60% atrofida) Chunki mamlakatimizda fond bozori
takomillashmagani bois banklarning qimmatli qog‘ozlar bozoridagi
operatsiyalardan sezilarli daromad olishining hozirda imkoni mavjud emas.
Bundan tashqari mamlakatimizda valyutaning boshqariladigan suzuvchi kurs
rejimi o‘rnatilgani bois tijorat banklarining valyutaviy operatsiyalardan ham u
qadar keng foydalanilmaydi, bizning mamlakat bank va birja amaliyotida forvard,
fyuchers, svop, opsion kabi xalqaro amaliyotda keng qo‘llaniladigan valyutaviy
bitimlar hozircha rivojlanmagan 
Tijorat banklarining to‘g‘ridan to‘g‘ri kreditlash amaliyoti borasida so‘z
boshlashdan avval ularning aktivlari holati va dinamikasiga nazar tashlash
maqsadga muvofiq bo‘ladi. Mamlakatimiz tijorat banklarining umumiy aktivlari
ko‘p yillardan buyon barqaror o‘sish sur’atlarini qayd etib kelmoqda, jumladan
so‘nggi 5 yil davomida tijorat banklarining jami aktivlari qariyb 4
barobarga ortib 2017- yilda 2016- yilga nisbatan deyarli 100%,
ya’ni ikki barobar o‘sib, 2017-yilning 1-yanvar holatiga ko‘ra,
166632 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Albatta, bunday yuqori o‘sishni
o‘ziga yarasha sabablari bor buni quyidagi tijorat banklarining
so‘ngi besh yillikdagi dinamikasini keltirgan holda ko‘rib
chiqamiz. 
34

---

2013 yil
2014 yil
2015 yil
2016 yil
2017 yil
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
180000
43868
52103
65176
84075
166632
m
lr
d
s
o
‘m
d
a